دست دادن یا مصافحه
دست دادن یا مصافحه، رفتاری است که با انجام آن انسان به طرف مقابل خود ابراز دوستی و محبت کرده و باعث ایجاد مهر و محبت میان آنها می‌شود. دست دادن از مهربانی، محبت و مثبت بودن فرد سرچشمه می‌گیرد.
یکی از مهمترین اثرات دست دادن، از بین رفتن گناهان دو طرف است. این موضوع نشانه شدت اهمیت رابطه دوستانه مؤمنین با هم است که در دین اسلام به آن اهمیت خاصی داده شده است. امام باقر (ع) می‌فرمایند: «به راستی دو مؤمن به هم برمی‌خورند و یکی با دیگری دست می‌دهد و مصافحه می‌کند و پیوسته گناه آنها فرو می‌ریزد چنانکه برگ درخت (در پاییز) فرو می‌ریزد و خدا به هر دو نظر دارد تا از هم جدا شوند.»[1]
امام باقر (ع) می‌فرمایند: «هرگاه مؤمن با مؤمن دست دهد، از یکدیگر جدا می‌شوند در حالی که گناهان آنان پاک شده است.»[2] امام علی (ع) می‌فرمایند: «هرگاه برادرانتان را ملاقات کردید، با یکدیگر دست دهید و اظهار خرمی و خوش رویی کنید که (در این صورت) از یکدیگر جدا نمی‌شوید مگر اینکه هرچه گناه داشته‌اید از بین رفته است.»[3]
امام باقر (ع) می‌فرمایند: «به راستی که هرگاه دو مؤمن به هم برخورند و مصافحه کنند، خداوند دست خود را میان دو دست آنها قرار دهد و با هر کدام که بیشتر رفیق خود را دوست دارد مصافحه کند.»[4]
اسحاق بن عمار گوید خدمت حضرت امام صادق (ع) وارد شدم با روی درهم به من نگاه کرد. گفتم چه شما را بر من خشمگین کرده است؟ فرمودند «آنچه تو را نسبت به برادرانت دگرگون ساخته، ای اسحاق! به من خبر رسیده که تو دربانانی به در خانه خود نشانده‌ای تا فقرای شیعه را از تو دور کنند.» من گفتم قربانت، به راستی من از شهرت ترسیدم. فرمودند «از شهرت می‌ترسی و از بلا نمی‌ترسی؟ آیا نمی‌دانی که چون مؤمنان به هم برخورند و به هم دست دهند و مصافحه کنند، خدای عزّوجل رحمت به آنها فرو فرستد و نود و نه قسمت از آن برای کسی است که رفیق خود را بیشتر دوست دارد و چون با هم موافقت کنند (با هم بایستند) رحمت آنها را فرو گیرد و چون با هم بنشینند تا صحبت و گفتگو کنند، فرشتگان نگهبان آنها به هم گویند: باید ما به کناری برویم، شاید اینها با هم گفتار محرمانه‌ای دارند و خدا بر آنها پرده کشیده است.»[5]
یکی از آثار دست دادن این است که کینه را از بین می‌برد. پیامبر خدا (ص) می‌فرمایند: «با یکدیگر دست دهید زیرا دست دادن کینه را از بین می‌برد.»[6] کینه بر اثر انواع عیب‌های اخلاقی از جمله حسد و تکبر در انسان به وجود می‌آید. اگر اتفاقی باعث از بین رفتن کینه شود می‌تواند باعث از بین رفتن اثرات تمام آن عیب‌ها شود. بنابراین این موضوع در رشد اخلاقی و معنوی انسان بسیار مهم است.
پیامبر خدا (ص) در مورد روش دست دادن به یکدیگر می‌فرمایند: «هرگاه یکی از شما به برادرش رسید باید به او سلام کند و به او دست دهد، زیرا خدای عزّوجل به این روش فرشته‌ها را گرامی داشته، شما هم کار فرشته‌ها را بکنید.»[7] ایشان می‌فرمایند: «هرگاه یکدیگر را ملاقات کردید سلام گفته و دست دهید و هنگام جدا شدن با طلب آمرزش (برای یکدیگر) جدا شوید.»[8]
امام باقر (ع) می‌فرمایند: «هرگاه مردی با رفیقش دست دهد، آنکه دستش را نگه دارد اجرش بیشتر است از کسی که دستش را ر‌ها کند و بدانید که گناهان آنها بریزد به قدری که دیگر گناهی باقی نماند.»[9]
امام علی (ع) در مورد دست دادن به دشمن خود می‌فرمایند: «با دشمنت دست بده هر چند او خوشش نیاید؛ زیرا این کار از اموری است که خدای عزّوجل بندگانش را به آن فرمان داده است آنجا که می‌فرماید[10]: و نیکی با بدی یکسان نیست …»[11]
پیامبر خدا (ص) در مورد دست دادن نامحرمان با هم می‌فرمایند: «هر که به زن نامحرم دست دهد، روز قیامت در حالی که دست‌هایش در زنجیر است وارد می‌شود و فرمان ورود او به دوزخ صادر می‌شود.»[12]
در مورد دست دادن به نامحرم، طبق فتوای همه مراجع تقلید دست دادن با جنس مخالفی که نامحرم باشد حرام است خواه فامیل باشد یا غیر فامیل، خواه با قصد لذت باشد یا بدون قصد لذت، خواه رسم آن منطقه این باشد یا نه، خواه طرف مقابل پیر باشد یا جوان، خواه کافر باشد یا مسلمان یا اهل کتاب.
اگر طرف مقابل نامحرم بوده و بچه‌ای باشد که خوب و بد را بفهمد حتی اگر بالغ هم نشده باشد نباید به او دست داد؛ اما دست دادن به نامحرم اگر با دستکش باشد (یعنی پارچه‌ای بین دو دست باشد) و به قصد لذت نباشد اشکالی ندارد ولی نباید دست را به دست فشار دهند.[13]
[1] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٥٩، حدیث ١
[2] - الخصال (شیخ صدوق)، جلد ١، صفحه ٢٢، حدیث ٧٥
[3] - بحارالأنوار (ط- بیروت)، جلد ٧٣، صفحه ٢٠، حدیث ٣
[4] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٥٩، حدیث ٢
[5] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٦٢، حدیث ١٤
[6] - بحارالأنوار (ط- بیروت)، جلد ٧٤، صفحه ١٥٨، حدیث ١٤٩
[7] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٦١، حدیث ١٠
[8] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٦٢، حدیث ١١
[9] - اصول کافی (ترجمه مصطفوی)، جلد ٣، صفحه ٢٦٢، حدیث ١٣
[10] - سوره فصلت، آیات ٣٤ و ٣٥
[11] - الخصال (شیخ صدوق)، جلد ٢، صفحه ٦٣٣
[12] - ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، صفحه ٢٨٣
[13] - برای توضیح بیشتر به رساله مرجع تقلید خود مراجعه شود.
