اهمیت روابط اجتماعی در رشد معنوی و اخلاقی انسان

بخش مهمی از زمینه‌های تعالیِ اخلاقی و معنوی انسان در روابط اجتماعی اتفاق می‌افتد. روابط اجتماعی وقتی حساب شده و الهی باشند، می‌توانند در چارچوب اخلاقیات چنان تنظیم شوند که نه ‌تنها باعث سقوط اخلاقی انسان نشوند، بلکه باعث رشد اخلاقی و معنوی انسان گردند. مهمترین زمینه‌‌هایی که روابط اجتماعی برای رشد و تعالی معنوی و اخلاقی انسان ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:

1. از آنجا که تکبر از خود بر‌تر بینی نسبت به دیگران به وجود می‌آید و حسد از ناراحتی انسان از نعمت‌دار شدن دیگران به وجود می‌آید و مطابق آنچه در تعریف حرص بیان شد بخش مهمی از حرص زدن انسان در ارتباط با دیگران خود را نشان می‌دهد، سرسلسله بدی‌های اخلاق یعنی حرص، تکبر و حسد، در ارتباطات اجتماعی خود را نشان می‌دهند بنابراین بستر از بین رفتن این عیب‌های اخلاقی در ارتباط با دیگران و در اجتماع به وجود می‌آید.
2. بیشتر اخلاق نیک در ارتباط با دیگران به وجود آمده و آنها را می‌توان به دست آورد؛ از جمله بخشندگی، مهربانی، خوش اخلاقی، ایثار، از خود گذشتگی، روزی رسانی، عیب پوشی، هم‌دردی و …
3. در اجتماع مؤمنین، خداوند فضایل و پاداش‌های بزرگی قرار داده که قابل توجه است. از جمله این موارد، نماز جماعت، حج خانه خدا، معاشـرت با برادران دینـی، صله رحم، کار‌های معنوی دسته جمعی برادران ایمانی و تمام ارتباطات مؤمنین با یکدیگر. واضح است که وقتی خداوند برای موضوعی پاداش زیادی در نظر گرفته معلوم می‌شود آن موضوع نزد خداوند مهم بوده و در تعالی انسان بسیار اثرگذار است.
4. وقتی انسان به دیگران محبت کرده و به خاطر محبتی که نسبت به آنها دارد برای آنها از خود گذشتگی می‌کند باعث از بین رفتن بالا‌ترین رذیله اخلاق که همان عُجب و خودبینی است می‌شود. برای همین است که به عنوان مثال ازدواج به خودی خود عملی مستحب است چرا که کسی که ازدواج می‌کند خود را خرج همسرش کرده و با او کنار می‌آید. چنانچه دقت شود در مفاهیم دینی، محبت و رفتار محبت­آمیز به کسانی که خداوند اجازه محبت به آنها را داده، دارای اجر و پاداش بسیاری است؛ مانند محبت به پدر و مادر، محبت به همسر و فرزند، محبت به یتیم و انسان‌های ضعیف و ...
5. انسان، بدی‌های اخلاقی خود را از دیگران پنهان می‌کند چراکه در روابط اجتماعی، اخلاق بد، انسان را خجالت زده کرده و تلاش می‌کند که دیگران متوجه آنها نشوند. اگر انسان‌ها تنها زندگی می‌کردند یا بدی‌هایشان را دیگران متوجه نمی‌شدند کمتر کسی به فکر می‌افتاد تا عیب‌‌های خود را کنار بگذارد. بنابراین روابط اجتماعی باعث می‌شود که انسان به اندازه قابل توجهی عیب‌های خود را کنار بگذارد تا در بین مردم بهتر زندگی کند. یکی از ملاک‌های رشد و تعالی انسان این است که اگر همه پنهانی‌‌های او آشکار شود شرمنده و خجالت زده نشود.
6. تمام تعالی و رشد انسان خواه در ابعاد مادی یا معنوی، در توحیدی شدن و پیاده شدن وحدت است. مؤمنین در عطوفت و مهربانی مانند یک پیکره هستند. این همراه بودن آنها با هم و وحدت میان آنها، از آنجا که با ساختار توحیدی عالم هماهنگ است آنها را به کمال می‌رساند. بنابراین در روابط اجتماعیِ الهی، دائم فرد به ارتباط نیک و محبت­آمیز با مؤمنین دعوت می‌شود تا با به اتحاد رسیدن جامعه مؤمنین، افراد جامعه به کمال برسند. این اتحاد و یکتایی مومنین بلکه همه موجودات با هم در عوالم دیگر به شکل مشهودتری وجود دارد.