مطابق آنچه در بخش «ابعاد وجود انسان» بیان شد آنچه در قلب انسان است در فکر او خود را نشان می‌دهد، پس هر چه در قلب جریان داشته باشد ذهن به آن مشغول می‌شود. بنابراین انسان به هر چیز محبت داشته باشد به آن توجه داشته و به آن فکر می‌کند و هر چه محبت بیشتر باشد توجه به آن چیز هم بیشتر است.
برای از بین بردن رذایل اخلاق، باید عیب‌هایی که در سه بخش وجود انسان به وجود آمده اصلاح و پاک شوند. به این شکل که در مرحله پایین آن، باید اعمال را اصلاح نمود و در مرحله بالاتر تفکر و اندیشه را پاک کرده و در مرحله بالاتر، قلب را از عیب‌ها و حجاب‌ها پاک نمود. پاک شدن این سه بخش به روش خاصی است که در ادامه بیان می‌شود.
وقتی در انسان تغییر یا هدایتی میخواهد اتفاق بیافتد تک‌تک ابعاد وجود انسان متناسب با ویژگی‌هایشان جایگاه و اهمیت خود را دارند. مهمترین بخش وجود انسان حقیقت انسان است و تغییر اعمال و تفکرات انسان باید در نهایت باعث تغییر حقیقت انسان شود تا انسان واقعاً تغییر کند. از آنجا که این دنیا عالم عمل است اعمال انسان تأثیر اساسی در تغییر و اصلاح انسان دارند. تأکید خداوند در قرآن بر انجام عمل صالح نیز به همین دلیل است.
وجود انسان از سه بُعد « اعضاء و جوارح »، « ذهن و فکر » و « قلب و روح » تشکیل شده است. اعضاء و جوارح، بخشی از وجود انسان است که اعمال انسان از آن سرچشمه می‌گیرد. ذهن و فکر، بخشی از وجود انسان است که تفکرات و اندیشه‌ها، تخیلات، توهمات و توجهات انسان در آن اتفاق می‌افتد و قلب و روح، بخشی از وجود انسان است که ادراکات، تمایلات، احساسات و خواسته‌‌های انسان در آن اتفاق می‌افتد.
انسان دین‌دار یا بی‌دین، وقتی در دنیا در راحتی زندگی می‌کند که هر آنچه را که « در ضدیت با خواست خداست » انجام ندهد. یعنی انسان اگر دین‌دار باشد یا بی‌دین، چنانچه این امور را رعایت کند در زندگی مادی و دنیایی خود به سختی غیر معمول نیفتاده و راحت زندگی خواهد کرد. مواردی از این امور عبارت‌اند از اینکه، به کسی ظلم نکند. بی‌معرفتی نکند یعنی به کسی که به او خوبی کرده بدی نکند. به کسی توهین نکند. کسی را نترساند یعنی بی‌دلیل یا به دلایل بی‌اهمیت کسی را به وحشت نیندازد. به کسی تهمت نزند یعنی به هیچ انسانی خواه خوب یا بد، کاری را که نکرده و نمی‌خواهد در مورد او بیان شود به او نسبت ندهد و مواردی این چنین.
انسان موجودی است که از دو بُعد یا دو بخشِ جسم و روح تشکیل شده است و از ارتباط این دو با هم، بُعد سومی به وجود آمده است که عبارت است از ذهن. ذهن یا فکر، واسطه‌ای میان جسم و روح است و بخشی است که هم ویژگی‌های بخش مادی وجود انسان را دارد و هم خصوصیات بخش روحانی و معنوی را دارد. فکر و اندیشه، برزخ[1] میان جسم و روح است.
