خصوصیات نوجوان: خیال‌پردازی و احساسات
توهم و خیال‌پردازی زمانی برای انسان اتفاق می‌افتد که او می‌خواهد چیزی را داشته باشد اما نمی‌تواند آن را به دست آورد بنابراین آن را در ذهن خود پرورانده و خود را در ذهنش به آن می‌رساند. چنانچه دقت شود نوجوان در همین وضعیت قرار دارد. یعنی هم قوای فکری و احساسات او قوی شده و هم می‌خواهد چیزهایی را داشته باشد اما چون هنوز تجربه و توان کافی برای به دست آوردن آنها ندارد نمی‌تواند آنها را به دست آورد بنابراین مبتلا به توهم و خیال‌پردازی می‌شود.
از طرف دیگر در دوره نوجوانی چون قوای عاطفی و احساسی نوجوان فعال‌تر شده و در تغییر و تحولات روحی و روانی قرار دارد نوجوان در این دوره حساس‌تر و احساساتی‌تر می‌شود. هرچند میزان احساساتی بودن با توجه به خصوصیات بدنی و شخصیتی نوجوان‌ها متفاوت است.
این دو اتفاق باعث می‌شوند نوجوان در این دوره احساساتی بوده و به توهم و خیال‌پردازی رو آورد و در ذهن و دنیای درون خود عالم را آن گونه که دوست دارد شکل دهد. واضح است که نوجوانانی که بدن ضعیف‌تری دارند آمادگی بیشتری برای خیال‌پردازی و احساساتی بودن دارند. بنابراین احساساتی بودن و خیال‌پردازی در دختران نوجوان شدیدتر است.
مزایا و معایب خیال‌پردازی برای نوجوان
1- ایجاد تلاش بیشتر در نوجوان: انسان خیال‌پرداز انسانی است که به آرزوهای مختلف فکر میکند. والدین و مربیان می‌توانند از این خصوصیت برای هدفمند کردن و ایجاد تلاش بیشتر در نوجوان استفاده کنند. نوجوانانی که این خصوصیت را بیشتر دارند به دلیل ضعفی که دارند خود را بیشتر تحت کنترل والدین قرار می‌دهند. بنابراین والدین می‌توانند آنها را آن گونه که می‌خواهند جهت دهند؛ اما باید ضعف‌های او را هم در نظر گرفته و ظرافت بیشتری در تربیت او نشان دهند این موضوع در دختران نوجوان بیشتر وجود دارد.
2- مهربانی: فرزندان احساساتی، فرزندان مهربان‌تری هستند و با افراد خانواده ارتباط بهتری برقرار می‌کنند. مخصوصاً در مورد دخترها این ویژگی، بیشتر وجود دارد.
3- رذایل اخلاق: بسیاری از اشکالات معنوی از خیال‌پرداز بودن فرد سرچشمه می‌گیرد عیب‌های اخلاقی مانند حرص، حسد، شهوت طلبی و غرور، عیب‌هایی هستند که توهم و خیال‌پردازی، آنها را افزایش داده و فرد را در این عیب‌های اخلاقی گرفتارتر میکند.
4- افتادن در دام افراد منحرف: از ویژگی‌های منفی انسانِ خیال‌پرداز این است که هر چیزی را که از دیگران می‌بیند به راحتی می‌پذیرد. با توجه به اینکه نوجوانان سالم و ساده هستند و پیچیدگی‌های مختلف بزرگ‌ترها را به درستی نمی‌شناسند و تجربه کافی از زندگی نداشته و علم و قدرت تحلیل موضوعات مختلف را ندارند به راحتی در دام افراد منحرف می‌افتند مخصوصاً اگر از طرف خانواده خود نامهربانی‌هایی هم دیده باشند و جذابیت و کششی هم از طرف افراد منحرف وجود داشته باشد. واضح است که دختران آمادگی بیشتری برای این مشکل دارند. یکی از دلایل رضایت پدر در ازدواج اول دختر در اسلام، همین ویژگی آنهاست.
5- حساسیت، زودرنجی و سرکشی: نوجوان به دلیل خیال‌پردازی زیاد، به شکل غیرواقعی به عالم نگاه کرده و دنیا را آن گونه که می‌خواهد، در ذهنش درست میکند. تفاوت واقعیتها با ایدهآل‌های نوجوان و عدم توانایی در رسیدن به آنها باعث حساسیت، زودرنجی و سرکشی او می‌شود.
روش رفتار صحیح والدین و مربیان با نوجوان با توجه به این ویژگی
با توجه به خصوصیات بیان شده از آنجا که همه نوجوان‌ها خیال‌پرداز و احساساتی هستند والدین باید به آنها توجه بیشتری کرده و حرف‌ها یا کارهای خطای آنها را بیشتر تحمل کنند و با آرامش و به مرور زمان، امور مختلف را آن گونه که هست توضیح داده و سعی کنند دلایل هر اتفاق را هرچند به صورت مختصر به آنها شرح دهند.
همچنین والدین باید نوجوان را آرام آرام با واقعیات زندگی مواجه کنند. یعنی آنها را در شرایطی قرار دهند که امور مختلف را تجربه کرده و با آنها روبرو شود. سپس اشتباهات و رفتارهای صحیح نوجوان را به او توضیح دهند. این نوع رفتار در جهت شناخت و در عمل، باعث می‌شود نوجوان با عالم واقعیت به مرور زمان آشنا شده و خود را با آن هماهنگ کند.
به خاطر این ویژگی، والدین باید نوجوان خود را تحت کنترل قرار داده و توجه بیشتری به او داشته باشند و در حالی که عزت و تمایل به مورد احترام بودن نوجوان را رعایت می‌کنند او را تحت حمایت خود قرار دهند و به شکلی با او رفتار کنند که در کنار والدین، احساس پشت‌گرمی و ثبات داشته باشد. واضح است که کنترل والدین باید به صورت غیرمستقیم باشد. والدین باید این امور را برای فرزندان دختر خود بیشتر رعایت کنند و از مهربانی و همراهی او با خانواده، در جهت رشد، حمایت و مراقبت از او استفاده کنند.
والدین باید به عیب‌های اخلاقی برگرفته از خیال‌پردازی که باعث بسیاری از رفتارهای غیراخلاقی و خطرناک مانند استمناء، کینه‌توزی و … می‌شود توجه خاص و ویژه‌ای داشته باشند. به این ترتیب که با مطالعه و مشورت گرفتن از افراد متخصص، راه‌های جلوگیری و از بین بردن این عیب‌ها و رفتارهای غیراخلاقی را در نوجوان خود شناخته و اقدام به از بین بردن آنها کنند تا این عیوب در دوره نوجوانی که هنوز شاکله نوجوان محکم نشده و راحت‌تر می‌تواند اصلاح شود از بین بروند. واضح است که برخی از عیب‌های اخلاقی می‌توانند فرد را به انحطاط و سقوط کشانده و آرامش دنیا و آخرت او را از بین ببرند.
