روش استفاده از این «مراحل سی گانه اعمال روزانه نوجوان» در بخش «برنامه عملی برای تربیت رفتارهای فردی نوجوان» توضیح داده شده است.
مرحله ١
١- نماز خواندن: یک وعده از سه وعده در روز و ١٠٠ امتیاز.
٢- درس خواندن: نیم ساعت در روز. هر یک ربع ٥٠ امتیاز.
نکته: حداکثر امتیاز در هفته ١٤٠٠ است. چنانچه نوجوان چهار هفته پشت سر هم امتیاز مجموع را بالای ١٢٠٠ بیاورد می‌تواند وارد مرحله بعد شود.
از مهم‌ترین موضوعاتی که هر انسان به آن نیاز دارد و در صورت اشتباه در آن، به خطا رفته و دچار انحراف می‌شود تفریحات سالم است. این موضوع مخصوصاً در دنیای امروز که به تفریحات اهمیت بیشتری داده می‌شود و در زمان تفریح زمینه‌های انحراف، بیشتر از مواقع دیگر وجود دارد حساسیت بیشتری دارد. موضوع تفریحات سالم بخش مهمی از زندگی هر فرد است که اگر به درستی از آن استفاده شود می‌تواند باعث سلامت و رشد او شود.
با توجه به تحولات دوره نوجوانی، تمام نوجوانان در این سنین در مرحله بلوغ قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر می‌توان گفت تمام تحول نوجوان همان بلوغ نوجوان است. این اتفاق تمام ابعاد ظاهری و باطنی نوجوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین والدین باید برای این اتفاق در نوجوان برنامه داشته باشند تا دوره بلوغ خود را بدون مشکل و با رشد کامل‌تری سپری کند.
با توجه به تحولی که در نوجوان اتفاق می‌افتد یکی از مهم‌ترین اموری که والدین باید به آن بپردازند موضوع استعدادیابی نوجوان است. شناسایی استعدادهای نوجوان باعث می‌شود والدین بدانند نوجوان در چه زمینه‌هایی استعداد قوی‌تری دارد تا با پرداختن به آن زمینه‌ها موفقیت بیشتری برای او ایجاد کنند. علاوه بر این، نقاط ضعف نوجوان باید شناسایی شود تا برای مسیر زندگی او و برنامهریزی علمی و معنوی او به درستی تصمیم‌گیری شود.
از مهم‌ترین اموری که هر انسان باید در خود به وجود آورد تا به انسانیت و تکامل معنوی برسد رشد اخلاقی و معنوی است. با توجه به دوره تحول نوجوان، بهترین زمانی که انسان می‌تواند به رشد اخلاقی و معنوی برسد دوره نوجوانی است؛ چراکه شخصیت او در حال شکل‌گیری بوده و هنوز شاکله شخصیتی او سفت نشده است. چنانچه این موضوع مورد توجه قرار نگیرد نوجوان به رشد انسانی خود نرسیده و حتی گاه کار به جایی می‌رسد که والدینِ خود را از داشتن چنین فرزندی پشیمان می‌کند.
از مهم‌ترین موضوعاتی که نوجوان باید تربیت شود و راهکارهای صحیح آن را بیاموزد و به آن عمل کند رفتارهای فردی است. رفتارهای فردی تمام فعالیت‌هایی است که انسان به شخصه با آنها در ارتباط است و در موضوعات مختلف انجام می‌دهد.
نوجوان در فاصله حدود شش سال به تدریج از کودکی خارج شده و به جوانی می‌رسد. در اوایل این دوره، جنبه کودکی بر جوانی غلبه دارد و به مرور زمان جنبه جوانی بر کودکی غلبه پیدا می‌کند. در این مدت، نوجوان از ناپختگی‌ها و ضعف‌های دوره کودکی خارج شده و به پختگی، توانایی و استقلال جوانی می‌رسد.
بلوغ یعنی رسیدن، از نظر کیفی. بنابراین تمام تحولی که برای نوجوان اتفاق می‌افتد بلوغ نوجوان است. در واقع دوره نوجوانی دوره به بلوغ رسیدن نوجوان در تمام زمینه‌های بدنی، ذهنی و شخصیتی است؛ اما در میان مردم بخش خاصی از تغییر نوجوان که در زمینه جنسی اتفاق می‌افتد معروف به بلوغ است که در واقع همان بلوغ جنسی است.
انسان به این دنیا آمده تا به رشد و کمال برسد. در هر دوره از زندگی، انسان دارای ویژگی‌های مربوط به آن دوره است که برای رشد و تربیت باید با در نظر گرفتن آن خصوصیات عمل کند. بنابراین برای اینکه هر فرد از جمله نوجوانان، به کمال شخصیتی برسند باید به دو گروه از ویژگی‌های خود توجه کنند. این دو گروه از ویژگی‌ها عبارت‌اند از ویژگی‌های عمومی و ویژگی‌های اختصاصی.
توهم و خیال‌پردازی زمانی برای انسان اتفاق می‌افتد که او می‌خواهد چیزی را داشته باشد اما نمی‌تواند آن را به دست آورد بنابراین آن را در ذهن خود پرورانده و خود را در ذهنش به آن می‌رساند. چنانچه دقت شود نوجوان در همین وضعیت قرار دارد. یعنی هم قوای فکری و احساسات او قوی شده و هم می‌خواهد چیزهایی را داشته باشد اما چون هنوز تجربه و توان کافی برای به دست آوردن آنها ندارد نمی‌تواند آنها را به دست آورد بنابراین مبتلا به توهم و خیال‌پردازی می‌شود.
بر اثر تحول بدنی که در نوجوان اتفاق می‌افتد در زمینه‌های مختلف جسمی، جنسی، شرعی، اجتماعی و شخصیتی بالغ می‌شود. بلوغ جسمی با رشد بدنی، بلوغ جنسی با توانایی در تولید مثل و شهوت جنسی، بلوغ شرعی با به تکلیف رسیدن در وظایف دینی، بلوغ اجتماعی با رسیدن به پذیرش وظایف اجتماعی و قانونی و بلوغ شخصیتی یا روانی با درک مفاهیم اخلاقی، عاطفی و شخصیتی به وجود می‌آید.
بر اثر تحول و رشد بدنی که برای نوجوان اتفاق می‌افتد مغز او رشد کرده و قوای ذهنی و در نتیجه توجهات او قوی‌تر می‌شود؛ بنابراین اتفاقات اطراف او و جریانات و امور عالم برای او حساسیت بیشتری پیدا می‌کند و می‌خواهد همه چیز را شناخته و دلیل هر چیز را بداند. به همین دلیل نوجوانی دوره شناخت عالم و دوره آمادگی برای دریافت حقایق است.
تغییراتی که در زمینه بدنی و فکری در نوجوان اتفاق می‌افتد باعث می‌شود که احساس بزرگی کرده و بخواهد خود را از وابستگی‌هایی که نسبت به بزرگ‌ترها دارد جدا کند. این تمایل به روی پای خود ایستادن، حس استقلال‌طلبی است.
١- رسول خدا (ص) فرمودند: فَضْلُ الشّابِّ اْلعابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فِی صَباهُ عَلَی الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعْدَ ما کبُرَتْ سِنُّهُ کَفَضْلِ اْلمُرْسَلینَ عَلی سائِرِ النّاسِ.[1]
برتری جوانی که در جوانی خدا را عبادت می‌کند بر پیری که پس از پیر شدن به عبادت می‌پردازد، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به دیگران است.
