رشد و بلوغ جنسی نوجوان

بلوغ یعنی رسیدن، از نظر کیفی. بنابراین تمام تحولی که برای نوجوان اتفاق می‌افتد بلوغ نوجوان است. در واقع دوره نوجوانی دوره به بلوغ رسیدن نوجوان در تمام زمینه‌های بدنی، ذهنی و شخصیتی است؛ اما در میان مردم بخش خاصی از تغییر نوجوان که در زمینه جنسی اتفاق می‌افتد معروف ­به بلوغ است که در واقع همان بلوغ­ جنسی است.

در تمام کتاب در مورد بلوغ نوجوان با عنوان تحول و تغییر او صحبت شده است و در این بخش در مورد تحول خاصی از نوجوان که در زمینه جنسی او اتفاق می‌افتد با عنوان رشد جنسی و بلوغ جنسی نوجوان صحبت می‌شود.

نوجوانی بحرانی‌ترین دوره زندگی هر فرد است و برخورد صحیح والدین به نوجوان کمک می‌کند تا این دوره پر تلاطم را آرام پشت سر بگذارد. سالم یا فاسد بار آمدن نوجوان به خصوصیات شخصیتی و به چگونگی تربیت او در خانه و محیط اجتماع بستگی دارد.

وقتی نوجوان به مرحله بلوغ می‌رسد تمایلات جنسی او بیدار می‌شود اما شناختی نسبت به آن ندارد. در جوامعی که آموزش راه‌های کنترل غریزه جنسی و ارضاء صحیح آن برای نوجوان آموزش داده نمی‌شود، مشکلات نوجوان بیشتر است و به راحتی به لغزش و سقوط کشیده می‌شود.

بر اثر نداشتن آگاهی مناسب، باورهای نادرست در نوجوان شکل می‌گیرد. به دلیل پنهان کردن این موضوع از طرف دیگران، تصویری اغراق‌آمیز و نادرست از روابط جنسی در او به وجود می‌آید. او با این تصویر نادرست وارد زندگی واقعی شده و دچار مشکلات زیادی می‌شود.

عدم ارائه اطلاعات کافی و صحیح در مورد بلوغ باعث می‌شود نوجوان از منابع دیگری که معمولاً انحرافی است اطلاعات کسب کند که این اطلاعات غلط و نامتعادل می‌تواند او را به انحراف بکشاند.

بنابراین مهم‌ترین وظیفه والدین و مربیان برای سلامت جنسی نوجوان، آشنا کردن او با تغییراتی است که به دنبال بلوغ جنسی در او اتفاق می‌افتد. نوجوان باید نقش‌های دوگانه فعالیت جنسی یعنی لذت‌بخش بودن آن و نقش آن در تولید مثل و بقای نسل را متوجه شود.

در تربیت جنسی، درک دقیق والدین از شرایط نوجوان بسیار مهم است. والدین باید بدانند که نوجوان فقط می‌خواهد با وضعیت جدیدی که برایش به وجود آمده آشنا شود و در بسیاری از مواقع قصد شهوت‌رانی یا کارهای غیرمعمول ندارد. پس نباید به سؤال یا بیداری جنسی او بی‌اعتنایی کنند یا با نصیحت و پند، نوجوان را نگران کرده یا شرم و حیا را بهانه کرده و به او پاسخ لازم را ندهند.

معمولاً سه مسئله مانع از صحبت کردن والدین با نوجوان خود در این موضوع می‌شود. اول نبود آگاهی در والدین از چگونگی آموزش جنسی، دوم ترس از شکستن حریم‌های خانوادگی، سوم ناآگاهی از زمان مناسب برای این گفتگوها.

بسیاری از والدین نمی‌دانند چگونه باب گفت ‌وگو درباره مسائل جنسی را باز کنند و فرزندشان را در این زمینه آگاه کنند. این حریم به گونه‌ای حفظ می‌شود که حتی فرزندان هم به مرور زمان احساس می‌کنند که نباید در این زمینه سؤالی بپرسند؛ در حالی که هیچ منبع معتبری برای ارضای حس کنجکاوی خود نمی‌یابند؛ بنابراین خودشان دست به کار شده و ناخواسته وارد محدوده اطلاعات ممنوعه می‌شوند یا سراغ دوستان و رسانه‌هایی می‌روند که در کنار اطلاعاتی که می‌دهند تصاویر و فیلم‌های هرزه را هم عرضه می‌کنند.

بنابراین والدین باید ابتدا آگاهی خودشان را بالا ببرند و بدانند صحبت کردن در این موضوع بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است و باید به دنبال زمانی باشند که برای صحبت در این زمینه مناسب است.

بهترین زمان، وقتی است که نوجوان از والدین سؤال می‌پرسد. حتی اگر سؤال نوجوان فقط یک کنجکاوی باشد، والدین باید فرصت را غنیمت شمرده و باب صحبت را در این زمینه با او باز کنند. والدین باید مسائل جنسی را با زبانی مهربان و به صورت واضح و اندکی قاطع و بدون شوخی به نوجوان بگویند.

یکی از مشکلات مهم در دوره نوجوانی انحرافات جنسی است. نبود کانون گرم خانواده و کمبود محبت، بی‌ثباتی و درگیری خانوادگی، عدم راهنمایی فرزندان توسط والدین و در دسترس بودن وسایل و رسانه‌های تحریک کننده از عواملی هستند که باعث انحراف جنسی در نوجوان می‌شوند. مشاهده فیلم و تصاویر مبتذل ممکن است نوجوان را به سوی تجربه کردن آنچه دیده بکشاند و باعث ‌شود او وارد روابط خطرناکی شود که هم از نظر جسمی، هم از نظر روانی و هم از نظر قانونی و شرعی برای او مضر است.

بهترین راه برای جلوگیری از انحرافات جنسی و عواقبی که برای نوجوان ممکن است پیش آید، آموزش جنسی و آگاهی دادن در خانواده و محیط‌های آموزشی است. اگر پدر و مادر از همان دوره کودکی رابطه عمیق و دوستانه‌ای با فرزند خود برقرار کنند می‌توانند در دوره نوجوانی به سادگی و به راحتی با او صحبت کنند و اطلاعات درستی درباره مسائل جنسی به او بدهند.

آموزش جنسی نباید به تأخیر بیافتد بلکه باید اطلاعات و آگاهی کودک و نوجوان همزمان با احتیاجات اجتماعی و رشد او پیش برود. یعنی اطلاعات جنسی زمانی به نوجوان داده شود که او کنجکاو شده است و دوست دارد در این مورد اطلاعاتی کسب کند.

والدین باید موضوعات زیر و موارد مشابه آن را به مرور زمان و در فرصت­های مناسب، متناسب با آمادگی نوجوان به سادگی برای او توضیح دهند:

1-  علائم بلوغ جنسی، چگونگی انزال شبانه در پسرها و قاعدگی در دخترها

2-  بیماری‌های مختلف مربوط به مسائل جنسی و بهداشت جنسی

3-  موضوعات اخلاقی مسائل جنسی، انحرافات جنسی و سوء استفاده از دختران

4-  هرزه­بینی، خودارضایی و اثرات مخرب آن

5-  روش ارتباط با جنس مخالف

6-  ازدواج

7-  نزدیکی جنسی، بارداری و زایمان

علاوه بر بیان مطالب بالا، والدین و مربیان باید موارد زیر را در موضوع بلوغ جنسی نوجوان در نظر داشته باشند:

1-    والدین باید هنگام بلوغ جنسی به نوجوان خود تبریک بگویند و به او بفهمانند که دوره جدیدی در زندگی او آغاز شده که این تغییرات در جهت تکامل فردی او و قدمی به ­سوی اجتماعی شدن اوست به ­همین­ دلیل وظایف فردی و اجتماعی او تغییر کرده ­است.

2-    وقتی تغییراتی در بدن نوجوان اتفاق می‌افتد احساس ناراحتی می‌کند چراکه برای او ناشناخته است. اگر والدین در دوره بلوغ، ایجاد تغییرات را از جنبه مثبت به نوجوان خود توضیح دهند و به او اطمینان دهند که بروز تغییرات در ظاهر او برای ورودش به دوران بزرگ‌سالی است و او به زودی به جمع بزرگ‌ترها می‌پیوندد، این ناراحتی نوجوان کم شده و راحت‌تر با آن کنار می‌آید. اگر والدین به نوجوان خود بگویند که ما هم این دوره را پشت سر گذاشته­ایم و این دوره‌ای است که برای همه اتفاق می‌افتد کنار آمدن با این تغییرات برای نوجوان راحت‌تر می‌شود.

3-    والدین نباید به هیچ عنوان نگاه کردن‌های مداوم نوجوان در آینه را اشکال گرفته یا مسخره کنند؛ چراکه به آینه نگاه کردن‌، به نوجوان کمک می‌کند تا با ظاهر جدید و تغییر چهره خود کنار بیاید.

4-    نوجوان سعی دارد تا جایی که ممکن است در مورد تغییرات و حالات جدید خود اطلاعات به دست آورد. این کشش و علاقه به اطلاعات جنسی طبیعی است. والدین باید با کنجکاوی او درست برخورد کنند و همه جستجوی او را به حساب انحراف او نگذارند. اگر نوجوان با صحنه‌های جنسی مواجه شد، والدین نباید دچار وسواس و وحشت شوند بلکه باید با آرامش اطلاعات لازم را در فضایی دوستانه به او بدهند تا درست و غلط آن را متوجه شود.

5-    خیلی وقت‌ها والدین شواهدی مبنی بر مشاهده فیلم‌ها و تصاویر مبتذل از طرف فرزندانشان دارند اما گمان می‌کنند سکوت سبب می‌شود حرمت بینشان حفظ شود، در حالی که برخی فرزندان از این سکوت سوء ‌استفاده می‌کنند. چنانچه والدین با یکی از محصولات هرزه مواجه شوند بدون این که پرخاش کنند باید با فرزند خود حرف بزنند و خطرات آن را به او توضیح دهند. حتی می‌توانند از این فرصت استفاده کرده و درباره آموزش این مسائل با او صحبت کنند.

6-    نوجوان دوست دارد جنس مخالف را ببیند و با او صحبت کند، اما به خاطر بی‌اطلاعی از جنس مخالف و بی‌تجربگی و نوسانات دوره نوجوانی رفتارش با جذب و دفع همراه است. نوجوان اغلب شخص خاصی از جنس مخالف را در نظر ندارد و قصد هرزگی ندارد بلکه بیشتر می‌خواهد با جنس مخالف ارتباط برقرار کند و با او آشنا شود. والدین باید آشنایی لازم را در مورد جنس مخالف، در فضای دوستانه و غیرهیجانی به نوجوان بدهند و روش ارتباط و رفتار مناسب با آنها را به نوجوان خود توضیح دهند تا مانع خطاهای ارتباط با جنس مخالف شوند.

7-    نوجوان باید در اوایل نوجوانی (سنین 12 تا 14 سالگی برای پسران و 10 تا 12 سالگی برای دختران) از صحنه‌های جنسی دور نگهداشته شوند. در اواسط دوره نوجوانی (سنین 15 تا 16 سالگی برای پسران و 13 تا 14 سالگی برای دختران) باید به آنها آشنایی داده شده و فعالیت‌های ورزشی، درسی، هنری، علمی و … جایگزین فعالیت‌های جنسی شود. در اواخر دوره نوجوانی و آغاز جوانی (سنین 17 تا 18 سالگی برای پسران و 15 تا 17 سالگی برای دختران) باید با موضوعات مربوط به ازدواج آشنایی داده شده و زمینه‌های آن فراهم شود.