اهمیت دوره نوجوانی در روایات
١- رسول خدا (ص) فرمودند: فَضْلُ الشّابِّ اْلعابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فِی صَباهُ عَلَی الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعْدَ ما کبُرَتْ سِنُّهُ کَفَضْلِ اْلمُرْسَلینَ عَلی سائِرِ النّاسِ.[1]
برتری جوانی که در جوانی خدا را عبادت می‌کند بر پیری که پس از پیر شدن به عبادت می‌پردازد، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به دیگران است.
٢- امام علی(ع) فرمودند: بادِرْ شَبابَکَ قَبلَ هِرَمِکَ و صِحَّتَکَ قَبلَ سُقمِکَ.[2]
جوانی‌ات را قبل از پیری و سلامتت را قبل از بیماری دریاب.
٣- امام علی (ع) فرمودند: إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأرضِ الخالِیَه، ما اُلقِی فِیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ.[3]
قلب نوجوان، همچون زمین کِشت نشده است که هر چه در آن قرار داده شود میپذیرد.
٤- امام صادق (ع) فرمودند: عَلَیکَ بِالأحداثِ فَإنَّهُم أَسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ.[4]
نوجوانان را دریاب زیرا آنان سریع‌تر به کارهای خیر روی می‌آورند.
٥- امام صادق (ع) در مورد آیه ۳۷ سوره فاطر که می‌فرماید «أوَ لَم نُعَمِّرکُم مَّا یَتَذَکَّرُ فِیهِ مَن تَذَکَّرَ؛ آیا شما را به اندازه‌ای که اهل تذکر در آن متذکر می‌شوند عمر ندادیم؟» فرمودند که «این آیه ملامت و سرزنش جوانان غافلی است که به سن هجده سالگی رسیده‌اند و از فرصت نوجوانی خود استفاده نکردهاند.»[5]
٦- امام علی(ع) فرمودند: شَیْئانِ لایَعْرِفُ فَضْلَهُما إِلاّ مَنْ فَقَدَهُما؛ أَلشبابُ وَ اْلعافِیَةُ.[6]
دو چیز است که قدر و قیمتشان را نمی‌شناسد مگر کسی که آن دو را از دست بدهد، یکی جوانی و دیگری تندرستی.
٧- رسول خدا (ص) فرمودند: إنَّ اللّه یُحِبُّ الشّابَّ الَّذی یُفنی شَبابَهُ فی‌طاعَهِ‌اللّه.[7]
خداوند جوانی که جوانی خود را در اطاعت از او بگذراند دوست دارد.
٨- رسول خدا (ص) فرمودند: اُوصیکُمْ بِالشُّبّانِ خَیْرا فَإنَّهُمْ أَرَقُّ أَفْئِدَةً، إِنَّ اللّه َ بَعَثَنی بَشیرا وَ نذیرا فَحالَفَنِی الشُّبّانُ وَخالَفَنِی الشُّیُوخُ.[8]
سفارش می‌کنم شما را که با جوانان به خوبی و نیکی رفتار کنید چراکه آنان نازک‌دل‌ترند. خداوند مرا امید دهنده و بیم دهنده مبعوث کرده است. این جوانان بودند که به من گرویدند و مرا یاری کردند؛ اما بزرگ‌سالان به مخالفت با من برخاستند.
٩- رسول خدا (ص) فرمودند: قالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللّه! ما حَقُّ ابنی هذا؟ قالَ: تُحسِنُ اسمَهُ وَأَدَبَهُ وَتَضَعُهُ مَوضِعا حَسَنا.[9]
مردی به رسول خدا (ص) عرض کرد حقّ این فرزند بر من چیست؟ پیامبر فرمودند: اسم نیکو برایش انتخاب کن و به خوبی او را تربیت نما و او را به کاری مناسب و پسندیده بگمار.
١٠- رسول خدا (ص) فرمودند: إنَّ اَحَبَّ الخَلائِقِ إلَی اللَّهِ شابٌّ حَدَثُ السِّنِّ فی صُورَةٍ حَسَنَةٍ جَعَلَ شَبابَهُ و جَمالَهُ لِلّهِ و فِی طاعَتِهِ ذلِکَ الَّذی یُباهِی بهِ الرَّحمنُ مَلائکتَهَ یَقولُ هذا عَبدِی حَقّاً.[10]
محبوبترین خلایق نزد خدا نوجوان خوشسیمایی است که جوانی و زیبایی خود را برای خدا و در راه طاعت او بگذارد. خداوند رحمان به وجود چنین نوجوانی بر فرشتگان میبالد و می‌فرماید: «حقا این بنده من است.»
١١- رسول خدا (ص) فرمودند: یا أَباذَر! ما مِنْ شابٍّ یَدَعُ لِلّهِ الدُّنْیا وَ لَهْوَها وَأَهرَمَ شبابَهُ فی طاعةِ اللّه ِ إِلاّ أَعْطاهُ اللّه ُ أَجْرَ إِثْنَیْنِ وَسَبْعینَ صِدّیقا.[11]
ای ابوذر! هیچ جوانی به خاطر خدا از دنیا و سرگرمی‌های آن نگذرد و جوانی خود را در طاعت خدا پیر نکند، مگر اینکه خداوند پاداش 72 صدّیق را به او عطا فرماید.
١٢- رسول خدا (ص) فرمودند: بادِرْ بِأَرْبَعٍ قَبْلَ أَرْبَعٍ شبابِکَ قَبْلَ هِرَمِکَ وَصِحَّتِکَ قَبْلَ سُقْمِکَ وَغِناکَ قَبْلَ فقرِکَ وَحَیاتِکَ قَبْلَ مَماتِکَ.[12]
به سوی چهار چیز پیش از چهار چیز بشتاب و آنها را از دست مده:
1- جوانی خویش را پیش از پیری.
2- سلامت و عافیت خود را پیش از آن که به بیماری گرفتار آیی.
3- امکانات و دارایی خویش را قبل از آن که فقیر و ندار شوی.
4- زندگانی و حیات خود را پیش از مرگ.
١٣- رسول خدا (ص) فرمودند: لاتَزُولُ قَدَمُ عَبْدٍ یَوْمَ اْلقِیامَةِ حَتّی یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ، عَنْ عُمْرِهِ فیما أَفْناهُ وَعَنْ شَبابِهِ فیما أَبلاهُ وَعَنْ مالِهِ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَهُ وَفیما أَنْفَقَهُ وَعَنْ حُبنا أَهْلَ الْبَیْتِ.[13]
روز قیامت کسی قدم از قدم برندارد مگر اینکه درباره چهار چیز از او پرسیده شود:
1- از عمرش که در چه راهی گذرانده.
2- از جوانی‌اش که چگونه و در چه راهی سپری کرده.
3- از مال و ثروتش که از کجا به دست آورد و در چه راهی صرف کرده.
4- از محبت خانواده ما. (اهل بیت (ع))
١٤- امام علی(ع) فرمودند: یا مَعْشَرَ الْفِتْیانِ حَصِّنُوا أَعْراضَکُمْ بِالاَْدَبِ وَ دینَکُمْ بِالْعِلْمِ.[14]
ای گروه جوانان! آبرو و شرف خویش را با ادب و دین خود را با دانش حفظ کنید.
١٥- امام صادق (ع) فرمودند: قالَ رَسُولُ اللّه (ص) أَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ إِذا وَعَدْتُمُوهُمْ شَیْئا فَفُوا لَهُمْ، فَإِنَّهُمْ لایَرَوْنَ إِلاّ أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ.[15]
رسول خدا (ص) فرموند به نوجوانان (یا کودکان) مهر بورزید و رحم کنید و هرگاه به آنها نسبت به چیزی وعده‌ای دادید به عهد خود وفا کنید. چراکه آنها چنان می‌پندارند که شما روزی دهندگان آنها هستید.
١٦- رسول خدا (ص) فرمودند: یَقولُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ؛ اَلشّابُّ الْمُؤمِنُ بِقَدَری، الرّاضی بِکِتابی، اَلْقانِعُ بِرِزْقی، اَلتّارِکُ لِشَهْوَتِهِ مِنْ اَجلی هُوَ عِنْدی کَبَعْضِ مَلائِکَتی.[16]
خداوند عزّوجلّ می‌فرماید، جوان معتقد به قضا و قدر من، خشنود به آنچه برای او مقدر کرده‌ام، قانع به روزی من و رها کننده هوا و هوس به خاطر من، در نزد من مانند بعضی از فرشتگان من است.
١٧- رسول خدا (ص) فرمودند: مَنْ اَحْسَنَ عِبادَةَ اللّه ِفی شَبیبَتِهِ، لَقّاهُ اللّهُ الْحِکمَةَ عِنْدَ شَیْبَتِهِ، قالَ اللّه ُ تَعالی «وَ لَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهُ وَاسْتَوی ءَآتَیْناهُ حُکْما وَ عِلْما» ثُمَّ قالَ تَعالی «وَ کَذالِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ».[17]
هر که در جوانی خوب بندگی خدا کند خداوند در پیری به او حکمت می‌آموزد. خدای متعال می‌فرماید: «و چون به رشد و کمال خویش رسید به او حکمت و دانش عطا کردیم.» و در ادامه آیه می‌فرماید: «و نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم.»[18]
[1] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9093
[2] - تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، حدیث 3029
[3] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9081
[4] - اصول کافی (ط- الإسلامیة)، جلد 8، صفحه 93، حدیث 66
[5] - من لا یحضره الفقیه، جلد 1، صفحه 118، ح 561
[6] - تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، حدیث 7532
[7] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9097
[8] - سفینه البحار، جلد 2، صفحه 176
[9] - میزان الحکمه، جلد 14، حدیث 22738
[10] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9096
[11] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9095
[12] - من لا یحضره الفقیه، جلد 4، صفحه 357، حدیث 5762
[13] - میزان الحکمه، جلد 3، حدیث 3866
[14] - نهج السعاده، جلد ۷، صفحه ۲۶۶
[15] - اصول کافی، جلد 6، صفحه 49، حدیث 3
[16] - کنز العمّال، جلد 15، ص 786، حدیث 43107
[17] - أعلام الدین فی صفات المومنین، صفحه 296
[18] - سوره قصص، آیه 14
