خصوصیات نوجوان: رشد جنسی و بلوغ

بر اثر تحول بدنی که در نوجوان اتفاق می‌افتد در زمینه‌های مختلف جسمی، جنسی، شرعی، اجتماعی و شخصیتی بالغ می‌شود. بلوغ جسمی با رشد بدنی، بلوغ جنسی با توانایی در تولید مثل و شهوت جنسی، بلوغ شرعی با به تکلیف رسیدن در وظایف دینی، بلوغ اجتماعی با رسیدن به پذیرش وظایف اجتماعی و قانونی و بلوغ شخصیتی یا روانی با درک مفاهیم اخلاقی، عاطفی و شخصیتی به وجود می‌آید.

یکی از مهمترین تغییرات نوجوان رسیدن به توانایی تولید مثل و شهوت جنسی است. شروع این تغییراتِ ارزشمند در افراد مختلف تحت تأثیر عوامل هورمونی، ژنتیک و محیطی متفاوت بوده و تغذیه، ورزش، فعالیت و رفاه جسمی و روحی در این موضوع تأثیر دارند.

بر اثر این تغییر، حالات عاطفی و گرایش به جنس مخالف در نوجوان بیشتر می‌شود. رشد غدد داخلی و ترشحات هورمون‌های جنسی به نوجوان امکان برقراری روابط جنسی را داده و انگیزه و کشش جنسی نسبت به غیرهمجنس در او ایجاد می‌شود. گرایش نوجوان به جنس مخالف همیشه فقط در اثر کشش جنسی نیست، بلکه گاه ناشی از نیاز به مهرورزی، ابراز یا جلب ستایش و احترام و یا بر اثر احساس مسئولیت و حمایت است.

هر نوع تغییر در بدن و حالات نوجوان باعث نگرانی و اضطراب او می‌شود؛ چراکه با موضوع جدیدی روبرو شده که آمادگی و توانایی کافی برای برخورد با آن را ندارد. این موضوع در رشد جنسی نیز وجود دارد و در زمینه رشد جنسی در مواردی می‌تواند باعث انحراف جنسی نوجوان شود. انحرافات جنسی اغلب به صورت کامجویی‌های انحرافی مانند روابط نامشروع، خودارضایی، نگاه حرام و همجنس‌گرایی ظاهر می‌شود که باعث خارج شدن از مسیر متعادل ارضای جنسی و ایجاد مشکل در بدن، روان، ارتباطات اجتماعی و معنویت نوجوان می‌شود.

 

مزایا و معایب تحول جنسی برای نوجوان

1- آمادگی برای تولید نسل و تشکیل خانواده: یکی از مهمترین امور طبیعی در میان همه موجوداتِ زنده تولید مثل و ازدیاد نسل است. بدون این اتفاق نظام عالم به‌هم خورده و از بین می‌رود. بنابراین یکی از مهم‌ترین مزایای تحول جنسی در نوجوان آمادگی برای تولید نسل و تشکیل خانواده است. وقتی نوجوان درک و احساس جنسی پیدا کرده و نسبت به جنس مخالف گرایش پیدا می‌کند از نظر جنسی آماده آن شده که تشکیل خانواده دهد. برای تشکیل خانواده آمادگی روانی و اجتماعی هم نیاز است که با افزایش سن و کسب علم و تجربه و کمک والدین این آمادگی اتفاق می‌افتد.

2- ارتباط با جنس مخالف: با تحول جنسی، نوجوان نسبت به جنس مخالف نگاه دیگری پیدا کرده و جذابیتی از او در خود احساس می‌کند. از آنجا که نوجوان هنوز تجربه و دانش کافی در مورد جنس مخالف و روش ارتباط با او را ندارد و نسبت به او کشش قدرتمندی در خود احساس می‌کند، می‌تواند باعث بروز اشتباهات و گاه خطاها و صدمات جبران ناپذیری شود. دختران با توجه به اینکه از نظر بدنی ضعیف‌تر و از نظر روانی حساس‌ترند آمادگی بیشتری برای صدمه دیدن دارند.

3- حالات خاص: بر اثر بلوغ جنسی و فعال شدن هورمون‌های بدنی، حالات مختلف و گاه متضادی در نوجوان اتفاق می‌افتد. جوان تازه بالغ شده تمایلات قوی و نامعلومی را مانند جهش‌های شدید محبت و عقب‌نشینی‌های توضیح ناپذیر در خود احساس می‌کند. او گاه کِرِختی یا حالاتی را در خود احساس می‌کند که او را آشفته کرده و به دلیل بی‌تجربگی، روش برخورد با این حالات را نمی‌داند.

4- بلوغ زودرس: بلوغ زودرس به معنی فعال شدن میل جنسی، زودتر از زمان طبیعی خود است. وقتی نوجوان قبل از بلوغ با صحنه‌ها یا تصاویر مهیج جنسی مواجه می‌شود در او زمینه رفتار جنسی زود هنگام به وجود می‌آید. این اتفاق باعث بروز هیجانات منفی و حتی طرد شدن از سوی همسالانش می‌شود. بلوغ زودرس از پیامدهای مخرب و دراز مدتی است که می­تواند موجب از هم گسیختگی خانواده و ناتوانی در برقراری ارتباط جنسی سالم شود.

5- نگاه حرام: یکی از انحرافات جنسی، نگاه حرام یا هرزه بینی است. هرزه بینی باعث خارج شدن نوجوان از تعادل جنسی شده و سلامت جنسی او را به‌هم می‌زند. نگاه حرام باعث بلوغ زودرس، انحراف و هدر رفتن نیروهای فکری، از بین رفتن توان بدنی و معنویت نوجوان شده و باعث از دست دادن آرامش روانی می‌شود. نگاه حرام باعث میل به گناه‌های جنسی مانند زنا، استمناء و لواط می‌شود. به دلیل اهمیت این موضوع، در بخش «نگاه حرام یا هرزه­ بینی و روش درمان آن» توضیحات بیشتری در این خصوص بیان شده است.

6- خودارضایی یا استمناء: یکی از انحرافات جنسی، خودارضایی یا استمناء است. این عمل در دین اسلام حرام بوده و از نظر علم پزشکی ضررهای بسیاری برای فرد دارد. نوجوانان آمادگی بیشتری برای مبتلا شدن به این انحراف جنسی را دارند. چنانچه نوجوانی به این گناه مبتلا شود با توجه به ­اینکه اراده او ضعیف شده و از این کار لذت می‌برد هر روز بیشتر در آن گرفتار شده و دیگر نمی‌تواند آن را کنار بگذارد. بر اثر استمناء، قوای‌بدنی و ذهنی فرد و ارتباطات اجتماعی او ضعیف شده و در زندگی فردی و اجتماعی خود احساس افسردگی و شکست می­کند. چنانچه این خطا دائمی شود در ارتباط جنسی با همسر خود با مشکل مواجه می­شود که گاه تا مرز طلاق پیش می­رود. توضیحات کامل‌تری در مورد این مشکل در بخش «خودارضایی و روش درمان آن» بیان شده است.

 

روش رفتار صحیح والدین و مربیان با نوجوان با توجه به این ویژگی

اولین و مهم‌ترین اقدامی که والدین در رشد جنسی نوجوان باید انجام دهند آموزش و آشنایی او با این موضوع است. والدین باید در شرایطی دوستانه و صمیمی در فرصت‌هایی که به دست می‌آورند یا وقتی نوجوان در این مورد سؤالاتی می‌پرسد توضیحات لازم و کاملی را در مورد تحولات جنسی و مراقبت‌های لازم به او بدهند. والدین نباید از توضیح این موضوع طفره روند بلکه باید به تدریج، به صورت واضح و در فضایی دوستانه اما جدی و بدون شوخی این موضوع را تشریح کنند.

چنانچه والدین متوجه شوند نوجوانشان به صحنه‌های جنسی نگاه می‌کند باید با او در مورد این موضوع صحبت کرده و ضررهای آن را توضیح دهند. علاوه بر این باید امکانات یا افرادی را که نوجوان از طریق آنها به تصاویر و صحنه‌های جنسی دسترسی دارد محدود کرده و با ایجاد فضاهای تفریحی، نیاز روانی نوجوان به این موضوعات را کم کنند. چنانچه والدین رابطه دوستانه و محبت‌آمیزی با نوجوان خود داشته باشند و برای او وقت بگذارند بهتر می‌توانند او را کنترل کنند و نوجوان نیز در فضای گرم خانواده بیشتر با خانواده همراهی کرده و از انجام اعمال ناشی از انحرافات جنسی خودداری می‌کند.

والدین باید برای تمام اوقات شبانه روزِ نوجوان برنامه داشته باشند و او را با درس، ورزش، هنر، تفریح، دوره‌های آموزشی و … مشغول کنند. افزایش اعتقادات دینی و ایمان، عامل بسیار قدرتمندی در جلوگیری از هر گونه انحراف در انسان است. چنانچه والدین نوجوان را در فضاهای دینی مانند کلاس‌های قرآن، هیئت‌های سالم مذهبی و مسجد قرار داده و با افراد مؤمن آشنا کنند مانع بسیار قدرتمندی در جلوگیری از هر گونه انحراف در او به وجود می‌آورند.