روش گفت‌وگوی مناسب با نوجوان
اولین قدم در ارتباط دوستانه با نوجوان همکلامی با اوست. والدین باید مانند یک دوست با فرزند خود هم‌کلام شوند. ارتباط کلامی مقدمه ارتباط عاطفی است و نوجوان به شدت به آن نیاز دارد. گفت‌وگو، یکی از مهم‌ترین راههای داشتن یک رابطه خوب در خانواده است.
ناتوانی در راحت حرف زدن باعث میشود نیازهای نوجوان شناخته نشود. بدون گفت‌وگو و رابطه مناسب، والدین نمی‌توانند نوجوان خود را پشتیبانی کرده و از او مراقبت کنند و نوجوان نخواهد توانست رابطه مناسبی با والدین خود داشته باشد. برای اینکه بتوان با نوجوان رابطه کلامی مناسبی داشت باید موضوعات زیر را مورد نظر قرار داد.
1- وقت گذاشتن برای هم‌صحبتی با نوجوان: برای شنیدن حرف‌های نوجوان باید وقت گذاشت. بسیاری از والدین به حرف نوجوان خود گوش نمی‌دهند. اگر والدین می‌خواهند نوجوانشان به حرف آنها گوش دهد باید آنها نیز به حرف نوجوان خود گوش دهند؛ چراکه علاوه بر اینکه گفت‌وگو یک ارتباط دو طرفه است نوجوان روش ارتباط کلامی را از والدین خود میآموزد؛ بنابراین اگر آنها این ارتباط را برقرار نکنند نوجوان نیز با والدین خود حرف نخواهد زد. برای تربیت نوجوان لازم است با او زیاد حرف زده شود. اگر نوجوان از حرف زدن طفره می‌رود باید با روشهای مختلف او را تشویق به حرف زدن کنند یا سؤالاتی را که نیاز به توضیح دارد از او بپرسند. والدین باید تا وقتی که احساس می‌کنند نوجوان مشتاق شنیدن حرف‌های آنهاست موضوعات مختلف و رویدادهای زندگی را برای او مطرح کنند. این کار برای رشد و تجربه‌مند شدن نوجوان بسیار مهم و مؤثر است.
2- هم‌صحبتی خصوصی: والدین باید سعی کنند اوقاتی را با نوجوان خود تنها باشند. اگر تنها بودن در خانه ممکن نیست به بهانه خوردن بستنی یا رفتن به سینما، باید دو نفری با هم از خانه خارج شوند و ساعتی را به طور خصوصی با یکدیگر هم‌صحبت شوند.
3- شنونده فعال: وقتی نوجوان با والدین خود حرف می‌زند والدین باید علاقه‌مندی خود را همراه با نگاهی صمیمی نشان دهند. هنگام گوش دادن به حرف‌های او نباید کار دیگری انجام دهند و باید به گونه‌ای رفتار کنند که نوجوان متوجه شود حرف‌هایش برای آنها مهم است. والدین باید شنونده فعال باشند. یعنی باید غم، شادی، ناراحتی یا هیجان نوجوان را در میان کلمات و تعابیر او احساس کنند و با کلام و حالت چهره عکس‌العمل مناسب از خود نشان دهند.
4- اعتمادسازی: نوجوان باید احساس کند والدین و مربی، او را درک می‌کنند. بنابراین هنگام هم‌صحبتی با نوجوان باید با جملاتی مانند «من هم دوره نوجوانی را گذرانده‌ام و حرف تو را می‌فهمم.» یا با پیگیری ادامه کلام او و شنونده فعال بودن در او این اطمینان را ایجاد کنند که دغدغه‌ها و احساسات او را درک می‌کنند.
5- احترام به دیدگاه‌های نوجوان: والدین باید نشان دهند که به دیدگاه‌های نوجوانشان احترام می‌گذارند. والدین باید کلام نوجوان خود را بشنوند و محترمانه تصدیق کنند و بدانند که او هم حرف‌های ارزشمندی برای گفتن دارد. اگر دیدگاه‌های نوجوان قابل قبول نبود باید با دلیل و منطق، اشتباه نظر او را به او توضیح دهند و به هیچوجه نباید او را تحقیر یا مسخره کنند.
6- ارائه تجربیات: والدین باید اطلاعات و تجربیات خود را با فرزند خود در میان بگذارند. این حرفها باید در فرصتها و اتفاقاتی که پیش میآید گفته شود و فقط باید تا جایی باشد که فکر می‌کنند شنیدن این مطالب برای او جالب است. به این ترتیب تجربیاتی را که والدین در زندگی خود با دشواری به دست آورده‌اند نوجوان، آنها را به راحتی به دست می‌آورد و در سنین بالاتر پخته‌تر عمل کرده و اشتباهات کمتری خواهد داشت.
7- ارائه دلایل مطالب: والدین باید بتوانند دلایل حرف‌های خود را بیان کنند و از درخواست دلیل توسط نوجوان ناراحت نشوند. خواستن دلیلِ مسائل مختلف توسط نوجوان فرصتی است که پدر و مادر می‌توانند با توضیحات کامل نگاه و دید درستی از عالم و اتفاقات اطراف نوجوان به او بدهند؛ بنابراین والدین باید بی‌حوصلگی برای توضیح مطالب را کنار بگذارند.
8- خودداری از سرزنش: والدین باید از سرزنش کردن نوجوان به شدت خودداری کنند. سرزنش باعث تحقیر و سَرخوردگی نوجوان و ناامیدی او میشود. در اصول کافی جلد ٤ صفحه ٥٩ امام صادق (ع) می‌فرمایند «هر که مؤمنی را (به خاطر خطایی) سرزنش کند نمیرد تا (خودش) مرتکب آن (خطا) شود.»
9- عدم تحقیر اعتقادات: والدین نباید هیچ‌گاه نوجوان خود را به خاطر اعتقادات یا دیدگاهش تحقیر کنند. مثلاً نباید بگویند «این احمقانه است. چگونه می‌توانی این طور فکر کنی؟» نوجوان به تأیید والدین احتیاج دارد حتی اگر آن را نپذیرند. پس بهتر است گفته شود «با وجود اینکه این هم نظر خوبی است اما به این شکل باید به موضوع نگاه کرد و این گونه نتیجه گرفت.» و توضیحات لازم را به او بدهند.
10- عدم تحمیل عقاید: والدین نباید عقاید خود را به نوجوان تحمیل کنند در این صورت نوجوان آن را نخواهد پذیرفت و عکس‌العمل نشان خواهد داد. بلکه باید با دلیل و منطق عقاید خود را به او توضیح دهند.
11- بیان محترمانه اشتباهات: والدین باید اشتباهات نوجوان خود را محترمانه مطرح کنند و همان قدر به نوجوان احترام بگذارند که به بزرگ‌سالان احترام می‌گذارند. در انتقاد از نوجوان نباید شخصیت او مورد حمله قرار گیرد بلکه باید تنها از موضوعی که در آن خطا کرده انتقاد شود. بنابراین والدین باید هنگام انتقاد به جای شخص، از عمل نوجوان انتقاد کنند.
12- قضاوت بعد از شنیدن حرف‌های نوجوان: والدین باید قبل از هر گونه نتیجه‌گیری از رفتار نوجوان با حوصله دلایل و حرف‌های او را به طور کامل بشنوند. والدین نباید قضاوت تَحَکم‌آمیز داشته باشند. برای نوجوان هیچ چیز بدتر از آن نیست که ببیند والدین تمایلی به شنیدن نقطه نظرات او ندارند و با ذهن بسته با او برخورد می‌کنند. شنیدن کامل حرف‌های نوجوان گاه والدین را متقاعد می‌کند که تصمیم او اشتباه نبوده و درست عمل کرده است.
13- پیدا کردن راه حل مناسب هنگام اختلاف نظر: در زمان اختلاف نظر، والدین باید به جای پافشاری بر خواسته‌های خود که باعث ناراحتی میشود برای پیدا کردن یک راه حل مناسب با نوجوان صحبت کنند. به این ترتیب که نظر نوجوان را با زبان خود مطرح کرده و نظر خود را نیز بیان کنند (یعنی والدین، نظر نوجوان و نظر خود را مرور کنند) سپس اجازه دهند خود نوجوان نتیجه‌گیری کند. جر و بحث اثر بسیار بدی در رابطه و احترام دو طرف می‌گذارد و این احساس را در نوجوان به وجود می‌آورد که می‌تواند در مقابل والدین خود عرض اندام کند.
بیان آرام توصیه و تذکر: تذکر و توصیه، باید با کلام آرام و نرم بوده و با محبت گفته شود. توصیه و تذکر نباید به حد توهین و تحقیر برسد. همچنین نباید به حد خستگی نوجوان برسد. والدین باید به زمان و مکان تذکر توجه کنند تا در شرایط مناسب توصیه‌های خود را بیان کنند تا مفید واقع شود.
