برنامه عملی برای علم و تحصیل نوجوان

مطابق آنچه در بخش‌های مختلف کتاب بیان شد از مهم‌ترین موضوعاتی که نوجوان را رشد می‌دهد علم و تحصیل است. علم برای نوجوان در دو شاخه «تحصیل علم در جهت یادگیری تمام موضوعات زندگی صحیح» و «درس و تحصیل رسمی» که با رفتن به مدرسه آغاز می‌شود می‌باشد.

والدین و مربیان باید مطابق روش‌های ذکر شده، برای تحصیل علم به نوجوان کمک کنند و برای هر دو شاخه تحصیل علم، برنامه‌ریزی نمایند. علاوه بر این، بخش مهمی از تحصیل علم در عمل به «مراحل سی­ گانه اعمال روزانه نوجوان» به دست می‌آید.

همه نوجوان­ها باید اقدام به خواندن درس و تحصیل رسمی کنند. در همه جوامع، رشد تحصیلی رسمی فرد را در دوره نوجوانی قرار داده‌اند چراکه نوجوان آمادگی بیشتری برای فراگیری علم دارد. تحصیلات نوجوان می‌تواند در دو شاخه عمومی و تخصصی صورت پذیرد.

برای اینکه انسان به رشد و تعالی برسد باید آن را شناخته و روش آن را بداند. همچنین، رشدی کامل است و انسان را به تعالی می‌رساند که در همه ابعاد باشد؛ در نتیجه کسی که می‌خواهد رشد کاملی داشته باشد و به تعالی برسد باید تمام جنبه­های رشد و برتری را شناخته و روش اقدام هر یک را بداند. بنابراین نوجوان باید تمام ابعاد و زمینه‌های رشد و تربیت خود را دانسته و روش اقدام هر یک را یاد بگیرد تا با عمل به آنها به رشد و تعالی برسد.

همانطور که بیان شد در زندگی انسان پنج موضوع وجود دارد که تمام موضوعات شناختی انسان را شامل می‌شود. چنانچه انسان این پنج موضوع را بشناسد به شناخت کاملی نسبت به خود و عالم اطراف خود می‌رسد. بنابراین هر آنچه نوجوان در زمینه شناخت و معرفت برای رشد و تعالی خود نیاز دارد در این پنج شاخه قرار دارد.

در ادامه کارهایی که والدین و مربیان می‌توانند انجام دهند تا نوجوان در زمینه‌های درسی و علمی موفق شود بیان شده است. این اقدامات نمونه کارهایی است که می‌توان انجام داد تا نوجوان نسبت به خود و امور عالم، علم و شناخت پیدا کند. والدین و مربیان می‌توانند علاوه بر این اقدامات، موضوعات دیگری را که به نظرشان مفید می‌رسد در برنامه علمی و آموزشی نوجوان قرار دهند.

 

الف- تحصیل علم در مدرسه

یکی از مهم‌ترین وظایف نوجوان درس و تحصیل است. درس و تحصیل مقدمه و زمینه رسیدن او به رشد فکری و علمی است. تحصیلات فرد می‌تواند باعث موفقیت‌های فردی و اجتماعی او شده و دید و نگرش او به خود و عالم را رشد دهد. با رشد فکری و علمی، نه تنها نوجوان شناختی نسبت به خود و عالم پیدا می­کند بلکه می‌تواند راه‌های رسیدن به تعالی را بهتر و صحیح‌تر انتخاب کند. بنابراین والدین و مربیان باید برای موفقیت تحصیلی نوجوان برنامه داشته باشند.

چنانچه نوجوان استعداد خاصی در بعضی از زمینه‌های علمی و فکری داشته باشد والدین باید برای او در آن زمینه، برنامه خاصی داشته باشند. این اقدام می‌تواند با همکاری مربیان مدرسه یا مراکزی که در خصوص استعدادهای ویژه فعالیت می‌کنند صورت پذیرد.

برای اینکه نوجوان به درستی به درس و تحصیل در مدرسه بپردازد باید دارای اقدامات منظمی باشد که با کمک والدین و مربیان این اقدامات می‌توانند به روش‌های زیر انجام شوند.

1-  والدین مطابق «برنامه اعمال روزانه» از نوجوان مطالعه درسی بخواهند.

2- معمولاً مدارس برای درس و تحصیل دانش‌آموزان برنامه‌هایی دارند که والدین برای رشد تحصیلی نوجوان خود باید با مربیان مدرسه در انجام بهتر برنامه‌های آموزشی همکاری کنند. والدین با دریافت کارنامه نوجوان و بررسی وضعیت درسی او و مشخص کردن نقاط ضعف او باید با همکاری مربیان و مشاوران مدرسه و پیگیری مستمر از آنها و برنامه‌ریزی درسی و در صورت نیاز استفاده از معلمان خصوصی، برای از بین بردن ضعف درسی نوجوان اقدام کنند.

3- در صورتی که نوجوان در درس‌ها موفق عمل کند والدین می‌توانند او را در مدارسی که کادر علمی قوی‌تری دارند ثبت نام کنند. متولیان این مدارس برنامه‌های مفیدتری برای رشد تحصیلی دانش‌آموزان دارند که معمولاً همین برنامه‌ها برای رشد تحصیلی نوجوان کافی است.

4- در مراکز مشاوره و در مدارس، مشاورانی هستند که می‌توانند با توصیه‌ها و پیشنهاد‌های مفید در رشد تحصیلی نوجوان، به والدین کمک کنند. والدین باید از این مشاوران استفاده کنند چراکه گاه یک توصیه صحیح می‌تواند تغییری مهم ایجاد کند.

5- در صورت امکان و نیاز، والدین می‌توانند از مراکز آموزشی و مجموعه‌های فرهنگی که در زمینه رشد تحصیلی نوجوان فعالیت می‌کنند و آنها را در درسشان تقویت می‌کنند استفاده کنند.

6- والدین و مربیان باید در زمان انتخاب رشته تحصیلی مدرسه و دانشگاه به دانش‌آموز کمک کنند. انتخاب رشته باید با در نظر گرفتن استعداد نوجوان، زمینه­ های علاقه او و نظر خانواده او صورت پذیرد. رشته مورد نظر باید از طرف مشاوران مربوطه پیشنهاد شود.

 

ب - تحصیل علم غیرمدرسه‌ای

برای اینکه نوجوان زندگی صحیح مادی و معنوی خود را بیاموزد علاوه بر اقدام به مطالب بیان شده، والدین می­توانند از ظرفیت‌ها و شرایطی که در اطراف آنها وجود دارد یا می­توان ایجاد کرد استفاده کنند.

موضوعاتی که نوجوان باید یاد یگیرد عبارت از هر دانشی است که باعث شناخت بیشتر عالم و شناخت روش زندگی صحیح مادی و معنوی است. این موضوعات لزوما در مدارس آموزش داده نمی‌شود و والدین باید این مهم را با برنامه‌هایی که می‌ریزند برای نوجوان خود داشته باشند.

آموزش این گونه علوم باید در دو زمینه مادی و معنوی باشد چراکه آنچه انسان را به موفقیت می‌رساند عملکرد درست هم در زمینه های مادی و هم معنوی است. بخش مهمی از علوم مادی در مدرسه و دانشگاه آموزش داده می‌شود اما بخش دیگری که به رفتارها و زندگی نوجوان در برخورد با خود و جامعه مربوط است در مدرسه و دانشگاه آموزش داده نمی‌شود و باید به نوجوان آموزش داده شود.

آموزش زندگی معنوی همان تعالیم دینی و اخلاقی است که باید با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از مشاوران دینی به نوجوان آموزش داده شود. این موضوع حساسیت و دقت خاصی دارد که والدین و مربیان باید به آن توجه داشته و برنامه‌ریزی صحیحی در این زمینه نمایند.

نمونه‌ای از کارهایی که می‌توان برای افزایش علم نوجوان در هر دو زمینه مادی و معنوی انجام داد عبارت‌اند از:

1- کتاب‌خوانی و ارتباط با کتابخانه یکی از زمینه‌های مفید آموزش نوجوان است. برنامه کتاب‌خوانی نوجوان می‌تواند با ارائه سیر مطالعاتی و کتاب‌هایی که در این سیر قرار می‌گیرند توسط افراد متخصص صورت پذیرد. چنانچه کتاب‌خوانی، به همراه مسابقه و تشویق باشد اثرگذارتر خواهد بود.

2- کلاس‌ها و مراکز آموزشی وجود دارند که دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنند. والدین می‌توانند در راستای اهداف فرهنگی و علمی خود، نوجوان را در این مراکز آموزشی ثبت نام کرده و در دوره‌های آموزشی آنها شرکت دهند. والدین باید در انتخاب پایگاه‌های آموزشی سالم و مفید دقت داشته باشند.

3- والدین و مربیان باید زمینه‌های تحصیل بیشتر در علومی که نوجوان در آنها استعداد خاصی دارد ایجاد کنند. برای این منظور ابتدا نوجوان باید استعدادیابی شده سپس برای تحصیل آن علم، با توجه به امکانات موجود در جامعه، برنامه‌ریزی صورت پذیرد.

4- یکی از اموری که همه افراد باید به آن بپردازند فراگیری حداقل یک رشته تخصصی است. بهتر است این رشته، موضوع مورد علاقه فرد باشد. این رشته تخصصی معمولاً در آینده، مسیر کسبِ درآمد فرد برای به دست آوردن روزی و اداره زندگی او نیز می‌شود. بنابراین بهتر است در صورت امکان، والدین و مربیان، نوجوان را در شرایطی قرار دهند که از همین دوره نوجوانی که دوره آمادگی آموزشی است اقدام به یادگیری حداقل یک موضوع تخصصی نماید.

5- والدین و مربیان می‌توانند جلساتی را به طور رسمی یا غیر رسمی با نوجوان داشته باشند. در این جلسات یا حلقه‌های علمی، والدین و مربیان باید موضوعاتی را که با توجه به سن و شرایط نوجوان، لازم است بیاموزد در فضای دوستانه به او یاد دهند.

6- هیئت‌های نوجوانان و مساجد مکان‌های مناسبی برای آموزش و تربیت نوجوانان مخصوصاً آموزش‌های معنـوی می‌تواند باشد. والدین باید در انتخـاب مسـاجد و هیئت­هایی که فعالیت فرهنگی و آموزشی سالم و مفید دارند دقت نمایند.

7- برنامه‌های تفریحی یا اردویی، یکی از بهترین موقعیت‌هایی است که می‌توان به نوجوان آموزش داد. این آموزش باید در فرصت‌هایی که پیش می‌آید به بهانه موضوع پیش آمده هر چند به اندازه چند دقیقه و به اندازه یک نکته، صورت پذیرد. اهمیت این نوع آموزش در این است که در شرایط تفریح با توجه به موضوعی که عملاً پیش آمده، نوجوان آمادگی بیشتری در یادگیری مطالب در مورد آن موضوع دارد. والدین و مربیان باید از فرصت‌های پیش آمده استفاده کنند و شناخت آن موضوع و رفتارهای صحیح را به نوجوان بیاموزند.