فهم و عزم از مهمترین عوامل خودسازی انسان

فهم، قابلیتی در انسان است که به وسیله آن حقایق و واقعیت‌ها را به گونه‌ای متوجه می‌شود که آنها را دانسته و ادراکی هر چند به صورت کلی نسبت به آنها پیدا می‌کند. قابلیت فهم با علم و تقوی قوی‌‌تر می‌شود چراکه انسان با علم می‌داند و با پاکی بر اثر تقوی قدرت درک بیشتری پیدا می‌کند.

موانع رشد و کمال انسان

برای اینکه انسان، الهی شود باید موانع رشد و کمال خود را از بین ببرد. عیب‌های انسان نقاط ضعف او بوده و همان محدودیت‌ها و قید‌های وجود او هستند. چهارچوب وجود انسان محدودیتهای وجود اوست و انسان فقط در حیطه چهارچوب وجود خود می‌تواند عمل کند؛ در نتیجه انسان به محدودیت‌های وجودش منتهی شده و در آنها توقف می‌کند. بنابراین محدودیت‌ها و قید‌های انسان همان نقاط ضعف و حقارت‌های وجود او هستند.[1]

اطمینان و آرامش نتیجه تعالی معنوی

زمانی انسان به آرامش می‌رسد که در ارتباط با چیزی قرار گیرد که با آن هماهنگ است و انسان با چیزی هماهنگ است که نسبت به آن محبت دارد. مثلاً وقتی کسی با یکی از دوستانش که نسبت به او محبت دارد ارتباط برقرار می‌کند احساس آرامش می‌کند. زمانی انسان به اطمینان می‌رسد که به ثبات و قدرت برسد. مثلاً وقتی کسی دوستی دارد که جایگاه اجتماعی قدرتمندی دارد و او را مورد حمایت قرار می‌دهد احساس اطمینان می‌کند. وقتی در انسان اطمینان به وجود آید احساس آرامش هم به او دست می‌دهد. بنابراین اطمینان و آرامش همراه هم هستند.

روش ترک گناهان و انجام واجبات

از بین رفتن ظلمت و ناپاکی، از بدن و اعمال شروع شده تا به قلب می‌رسد. پاک شدن اعمال که بخش ظاهر انسان است با ترک گناهان و انجام واجبات اتفاق می‌افتد. یعنی انسان در اولین قدم به سمت پاکی، باید همه گناهان را ترک کرده و همه واجباتی که به عهده اوست انجام دهد. این اعمال باید با قصد و نیت انجام فرمان خدا باشد.

نور و ظلمت وجود انسان

برای اینکه انسان خلق شود و به کمال برسد باید از ماده شکل بگیرد و در عالم ماده زندگی کند؛ چراکه این دنیا قواعدی دارد که در آن می‌توان راحت‌تر و سریع‌تر رشد کرده و به کمال رسید. هنگام شکل گرفتن انسان از عالم ماده، حالات و اموری در انسان به وجود می‌آید که باعث می‌شود انسان از نور الهی در حجاب رفته و در ظلمت قرار بگیرد به این امور حجابهای ظلمانی گفته می‌شود. حجاب‌های ظلمانی موانعی در وجود انسان هستند که نور الهی را پوشانده و انسان را در ظلمت قرار می‌دهند. این حجاب‌ها، فاصله میان انسان و خدا بوده و مانع ادراک خدا توسط انسان می‌شوند. حجاب‌های ظلمانی در نزول انسان به مراتب پایین شکل می‌گیرند و بخش پست و دنیایی وجود انسان هستند.

ترک گناهان و انجام واجبات و اهمیت آنها

پس از بیداری و توبه، اولین اقدامی که فرد باید انجام دهد آن است که بداند وظیفه او در مقابل خدا چیست. با توجه به اینکه محرمات و گناهان، کار‌هایی هستند که به قدری برای انسان ضرر دارند که خداوند در انجام آنها برای انسان مجازات تعیین کرده و واجبات آنقدر برای انسان مفیدند که در انجام آنها پاداش قرار داده، وظیفه فرد پس از توبه، خودداری از گناهان و انجام واجبات الهی است. بنابراین اولین وظیفه انسان در زندگی معنویِ خود ترک گناهان و انجام واجبات است.

انسان و سعادت او

انسان موجودی است الهی و روحانی که هنگام قرار گرفتن در این دنیا، دارای جنبه مادی و خاکی شده است. این دو بخش وجود انسان، به شکل خاصی با یکدیگر همراه شده‌اند تا حقیقت انسان به همراه جنبه مادی او، مراتب کمال خود را طی کند. بنابراین ارتباط تنگاتنگی میان دو بخش روح و جسم انسان وجود دارد.

اهمیت تعالی اخلاقی و معنوی انسان

همه انسان‌ها تلاش می‌کنند تا به لذت، زیبایی، شادی، آرامش، بزرگواری و اطمینان برسند. این امور اگر در وجود کسی اتفاق بیافتد احساس رضایت داشته و احساس می‌کند از زندگی خود بهره کافی را برده است. این امور وقتی در انسان اتفاق می‌افتد که درون و برون او دارای یک سری ویژگی‌ها شود. خصوصیاتی که این امور را در انسان به وجود می‌آورند ویژگی‌هایی هستند که انسان را متعالی کرده و حقیقت انسان را به برتری می‌رساند و تعالی اخلاقی و معنوی در انسان به وجود می‌آورند.