اهمیت ارتباط با ائمه علیهم السلام در رشد معنوی و اخلاقی انسان
برای حرکت در راهی دقیق و ظریف مانند مسیر رشد معنوی و تعالی انسان، باید مفاهیم و روش‌‌ها به صورت علمی و به طور دقیق بیان شوند و همچنین باید نمونه‌‌های عملی وجود داشته باشند تا انسان با الگوبرداری از آنها بداند که چگونه می‌تواند به تعالی و کمال برسد. این وظیفه مهم به عهده ائمه علیهم السلام قرار دارد چراکه ایشان معصوم بوده و در تمام ابعاد، در کمال معنوی و الهی هستند.
انسان دین‌دار یا بی‌دین، وقتی در دنیا در راحتی زندگی میکند که هر آنچه را که « در ضدیت با خواست خداست » انجام ندهد. یعنی انسان اگر دین‌دار باشد یا بی‌دین، چنانچه این امور را رعایت کند در زندگی مادی و دنیایی خود به سختی غیر معمول نیفتاده و راحت زندگی خواهد کرد. مواردی از این امور عبارت‌اند از اینکه، به کسی ظلم نکند. بی‌معرفتی نکند یعنی به کسی که به او خوبی کرده بدی نکند. به کسی توهین نکند. کسی را نترساند یعنی بی‌دلیل یا به دلایل بی‌اهمیت کسی را به وحشت نیندازد. به کسی تهمت نزند یعنی به هیچ انسانی خواه خوب یا بد، کاری را که نکرده و نمی‌خواهد در مورد او بیان شود به او نسبت ندهد و مواردی این چنین.
زمانی انسان به آرامش می‌رسد که در ارتباط با چیزی قرار گیرد که با آن هماهنگ است و انسان با چیزی هماهنگ است که نسبت به آن محبت دارد. مثلاً وقتی کسی با یکی از دوستانش که نسبت به او محبت دارد ارتباط برقرار میکند احساس آرامش میکند. زمانی انسان به اطمینان می‌رسد که به ثبات و قدرت برسد. مثلاً وقتی کسی دوستی دارد که جایگاه اجتماعی قدرتمندی دارد و او را مورد حمایت قرار میدهد احساس اطمینان میکند. وقتی در انسان اطمینان به وجود آید احساس آرامش هم به او دست میدهد. بنابراین اطمینان و آرامش همراه هم هستند.
انجام پنج عمل باعث ایجاد فضای معنوی و نورانی برای انسان می‌شود. کسی که به این پنج موضوع عمل کند در رشد معنوی و اخلاقی خود موفق‌‌تر بوده و احساس ارتباط بیشتری با خدا میکند. تمام این اعمال از جنس ذکر هستند و در انسان حالت پاکی و تزکیه ایجاد می‌کنند.
درحالی‌که انسان اعمال خود را از گناهان پاک میکند شیطان تلاش بیشتری میکند تا مانع رشد معنوی او شود. از جمله اینکه توجه فرد را به جذابیتهای گناه بیشتر کرده یا در ذهن او افکار و تخیلات باطل و گاه زننده‌ای ایجاد میکند. در بعضی افراد با وسوسه، میل او را به واجبات کم کرده و با تلقین بیحالی، کارهای مثبت را دشوار نشان میدهد و یا او را به وسواس و حساسیت‌های بیجا در کارهای عبادی و حتی غیرعبادی از جمله در وضو، غسل و تلفظ حروف نماز مبتلا میکند.
بعضی افراد به بعضی از گناهان به قدری مبتلا هستند که این گناهان در درون آنها ریشه‌دار شده و با تلاش معمولی نمی‌توانند آنها را کنار بگذارند و برای از بین بردن آنها مشکلات زیادی دارند.
برای از بین بردن این گناهان فرد باید علاوه بر کارهای ذکر شده، برنامه‌ریزی و تلاش ویژه‌ای داشته باشد. به این ترتیب که باید به نحوی برنامه‌ریزی کند که به تدریج از ابتلای به آن گناهان کم کرده و از کیفیت و عمق آنها بکاهد تا به مرور زمان به طور کامل آنها را از بین ببرد.
چنانچه کارهای زیر یا امور مشابه انجام شود فرد در مقابل گناهان قوی شده و ترک آنها برای او راحتتر می‌شود.
١- شناخت ضرر‌های گناه: اگر انسان ضرر‌های گناهان را بشناسد دارای انگیزه‌ای قویتر در ترک آنها می‌شود.
از بین رفتن ظلمت و ناپاکی، از بدن و اعمال شروع شده تا به قلب می‌رسد. پاک شدن اعمال که بخش ظاهر انسان است با ترک گناهان و انجام واجبات اتفاق می‌افتد. یعنی انسان در اولین قدم به سمت پاکی، باید همه گناهان را ترک کرده و همه واجباتی که به عهده اوست انجام دهد. این اعمال باید با قصد و نیت انجام فرمان خدا باشد.
برای اینکه انسان خلق شود و به کمال برسد باید از ماده شکل بگیرد و در عالم ماده زندگی کند؛ چراکه این دنیا قواعدی دارد که در آن می‌توان راحتتر و سریع‌تر رشد کرده و به کمال رسید. هنگام شکل گرفتن انسان از عالم ماده، حالات و اموری در انسان به وجود می‌آید که باعث می‌شود انسان از نور الهی در حجاب رفته و در ظلمت قرار بگیرد به این امور حجابهای ظلمانی گفته می‌شود. حجابهای ظلمانی موانعی در وجود انسان هستند که نور الهی را پوشانده و انسان را در ظلمت قرار می‌دهند. این حجاب‌ها، فاصله میان انسان و خدا بوده و مانع ادراک خدا توسط انسان می‌شوند. حجابهای ظلمانی در نزول انسان به مراتب پایین شکل می‌گیرند و بخش پست و دنیایی وجود انسان هستند.
پس از بیداری و توبه، اولین اقدامی که فرد باید انجام دهد آن است که بداند وظیفه او در مقابل خدا چیست. با توجه به اینکه محرمات و گناهان، کار‌هایی هستند که به قدری برای انسان ضرر دارند که خداوند در انجام آنها برای انسان مجازات تعیین کرده و واجبات آنقدر برای انسان مفیدند که در انجام آنها پاداش قرار داده، وظیفه فرد پس از توبه، خودداری از گناهان و انجام واجبات الهی است. بنابراین اولین وظیفه انسان در زندگی معنویِ خود ترک گناهان و انجام واجبات است.
بخش مهمی از زمینه‌های تعالیِ اخلاقی و معنوی انسان در روابط اجتماعی اتفاق می‌افتد. روابط اجتماعی وقتی حساب شده و الهی باشند، می‌توانند در چارچوب اخلاقیات چنان تنظیم شوند که نه تنها باعث سقوط اخلاقی انسان نشوند، بلکه باعث رشد اخلاقی و معنوی انسان گردند. مهمترین زمینه‌‌هایی که روابط اجتماعی برای رشد و تعالی معنوی و اخلاقی انسان ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:
تقوی به معنی خود نگهداری است و تقوای الهی یعنی خودداری از آنچه خدا از آن راضی نیست. وقتی انسان خود را از اموری که نسبت به آنها تمایل دارد نگه می‌دارد، توانایی کنترل خود در او به وجود آمده و می‌تواند وجود خود را تحت کنترل درآورد. عیب‌های فردِ با تقوی، با خودداری از اقتضائات آنها از بین می‌رود. بنابراین نتیجه تقوای الهی در امور اخلاقی از بین رفتن عیب‌ها و رذایل اخلاقی انسان است و همان طور که بیان شد از بین رفتن رذایل اخلاق موجب تعالی و کمال انسان می‌شود.
انسان موجودی است که از دو بُعد یا دو بخشِ جسم و روح تشکیل شده است و از ارتباط این دو با هم، بُعد سومی به وجود آمده است که عبارت است از ذهن. ذهن یا فکر، واسطه‌ای میان جسم و روح است و بخشی است که هم ویژگی‌های بخش مادی وجود انسان را دارد و هم خصوصیات بخش روحانی و معنوی را دارد. فکر و اندیشه، برزخ[1] میان جسم و روح است.
انسان موجودی است الهی و روحانی که هنگام قرار گرفتن در این دنیا، دارای جنبه مادی و خاکی شده است. این دو بخش وجود انسان، به شکل خاصی با یکدیگر همراه شده‌اند تا حقیقت انسان به همراه جنبه مادی او، مراتب کمال خود را طی کند. بنابراین ارتباط تنگاتنگی میان دو بخش روح و جسم انسان وجود دارد.
همه انسان‌ها تلاش می‌کنند تا به لذت، زیبایی، شادی، آرامش، بزرگواری و اطمینان برسند. این امور اگر در وجود کسی اتفاق بیافتد احساس رضایت داشته و احساس میکند از زندگی خود بهره کافی را برده است. این امور وقتی در انسان اتفاق می‌افتد که درون و برون او دارای یک سری ویژگی‌ها شود. خصوصیاتی که این امور را در انسان به وجود می‌آورند ویژگی‌هایی هستند که انسان را متعالی کرده و حقیقت انسان را به برتری می‌رساند و تعالی اخلاقی و معنوی در انسان به وجود می‌آورند.
