حرص عبارت است از طلب کردن چیزی، به طوری که فرد، آن چیز را در تأثیرگذاری مستقل بداند؛ بنابراین در طلب آن چیز اصرار کرده و در به دست آوردن آن عجله می‌کند؛ چراکه آن چیز را در رفع نیازش به خودی خود مؤثر می‌داند و خدا را تأثیرگذار نمی‌بیند بنابراین آن چیز را حتی اگر نیاز هم نداشته باشد طلب می‌کند. این حالت در قلب انسان حرص است و این نوع عمل کردن، حریصانه رفتار کردن است. بنابراین ریشه حرص، محبت به دنیا و بی‌توجهی به خداست.
برای اینکه انسان، الهی شود باید موانع رشد و کمال خود را از بین ببرد. عیبهای انسان نقاط ضعف او بوده و همان محدودیت‌ها و قید‌های وجود او هستند. چهارچوب وجود انسان محدودیتهای وجود اوست و انسان فقط در حیطه چهارچوب وجود خود می‌تواند عمل کند؛ در نتیجه انسان به محدودیتهای وجودش منتهی شده و در آنها توقف می‌کند. بنابراین محدودیت‌ها و قید‌های انسان همان نقاط ضعف و حقارت‌های وجود او هستند.[1]
وجود انسان از سه بُعد « اعضاء و جوارح »، « ذهن و فکر » و « قلب و روح » تشکیل شده است. اعضاء و جوارح، بخشی از وجود انسان است که اعمال انسان از آن سرچشمه می‌گیرد. ذهن و فکر، بخشی از وجود انسان است که تفکرات و اندیشه‌ها، تخیلات، توهمات و توجهات انسان در آن اتفاق می‌افتد و قلب و روح، بخشی از وجود انسان است که ادراکات، تمایلات، احساسات و خواسته‌‌های انسان در آن اتفاق می‌افتد.
اهمیت ارتباط با ائمه علیهم السلام در رشد معنوی و اخلاقی انسان
برای حرکت در راهی دقیق و ظریف مانند مسیر رشد معنوی و تعالی انسان، باید مفاهیم و روش‌‌ها به صورت علمی و به طور دقیق بیان شوند و همچنین باید نمونه‌‌های عملی وجود داشته باشند تا انسان با الگوبرداری از آنها بداند که چگونه می‌تواند به تعالی و کمال برسد. این وظیفه مهم به عهده ائمه علیهم السلام قرار دارد چراکه ایشان معصوم بوده و در تمام ابعاد، در کمال معنوی و الهی هستند.
زمانی انسان به آرامش می‌رسد که در ارتباط با چیزی قرار گیرد که با آن هماهنگ است و انسان با چیزی هماهنگ است که نسبت به آن محبت دارد. مثلاً وقتی کسی با یکی از دوستانش که نسبت به او محبت دارد ارتباط برقرار می‌کند احساس آرامش می‌کند. زمانی انسان به اطمینان می‌رسد که به ثبات و قدرت برسد. مثلاً وقتی کسی دوستی دارد که جایگاه اجتماعی قدرتمندی دارد و او را مورد حمایت قرار می‌دهد احساس اطمینان می‌کند. وقتی در انسان اطمینان به وجود آید احساس آرامش هم به او دست می‌دهد. بنابراین اطمینان و آرامش همراه هم هستند.
انجام پنج عمل باعث ایجاد فضای معنوی و نورانی برای انسان می‌شود. کسی که به این پنج موضوع عمل کند در رشد معنوی و اخلاقی خود موفق‌‌تر بوده و احساس ارتباط بیشتری با خدا می‌کند. تمام این اعمال از جنس ذکر هستند و در انسان حالت پاکی و تزکیه ایجاد می‌کنند.
از بین رفتن ظلمت و ناپاکی، از بدن و اعمال شروع شده تا به قلب می‌رسد. پاک شدن اعمال که بخش ظاهر انسان است با ترک گناهان و انجام واجبات اتفاق می‌افتد. یعنی انسان در اولین قدم به سمت پاکی، باید همه گناهان را ترک کرده و همه واجباتی که به عهده اوست انجام دهد. این اعمال باید با قصد و نیت انجام فرمان خدا باشد.
برای اینکه انسان خلق شود و به کمال برسد باید از ماده شکل بگیرد و در عالم ماده زندگی کند؛ چراکه این دنیا قواعدی دارد که در آن می‌توان راحت‌تر و سریع‌تر رشد کرده و به کمال رسید. هنگام شکل گرفتن انسان از عالم ماده، حالات و اموری در انسان به وجود می‌آید که باعث می‌شود انسان از نور الهی در حجاب رفته و در ظلمت قرار بگیرد به این امور حجابهای ظلمانی گفته می‌شود. حجابهای ظلمانی موانعی در وجود انسان هستند که نور الهی را پوشانده و انسان را در ظلمت قرار می‌دهند. این حجاب‌ها، فاصله میان انسان و خدا بوده و مانع ادراک خدا توسط انسان می‌شوند. حجابهای ظلمانی در نزول انسان به مراتب پایین شکل می‌گیرند و بخش پست و دنیایی وجود انسان هستند.
پس از بیداری و توبه، اولین اقدامی که فرد باید انجام دهد آن است که بداند وظیفه او در مقابل خدا چیست. با توجه به اینکه محرمات و گناهان، کار‌هایی هستند که به قدری برای انسان ضرر دارند که خداوند در انجام آنها برای انسان مجازات تعیین کرده و واجبات آنقدر برای انسان مفیدند که در انجام آنها پاداش قرار داده، وظیفه فرد پس از توبه، خودداری از گناهان و انجام واجبات الهی است. بنابراین اولین وظیفه انسان در زندگی معنویِ خود ترک گناهان و انجام واجبات است.
تقوی به معنی خود نگهداری است و تقوای الهی یعنی خودداری از آنچه خدا از آن راضی نیست. وقتی انسان خود را از اموری که نسبت به آنها تمایل دارد نگه می‌دارد، توانایی کنترل خود در او به وجود آمده و می‌تواند وجود خود را تحت کنترل درآورد. عیبهای فردِ با تقوی، با خودداری از اقتضائات آنها از بین می‌رود. بنابراین نتیجه تقوای الهی در امور اخلاقی از بین رفتن عیب‌ها و رذایل اخلاقی انسان است و همان طور که بیان شد از بین رفتن رذایل اخلاق موجب تعالی و کمال انسان می‌شود.
انسان موجودی است الهی و روحانی که هنگام قرار گرفتن در این دنیا، دارای جنبه مادی و خاکی شده است. این دو بخش وجود انسان، به شکل خاصی با یکدیگر همراه شده‌اند تا حقیقت انسان به همراه جنبه مادی او، مراتب کمال خود را طی کند. بنابراین ارتباط تنگاتنگی میان دو بخش روح و جسم انسان وجود دارد.
همه انسان‌ها تلاش می‌کنند تا به لذت، زیبایی، شادی، آرامش، بزرگواری و اطمینان برسند. این امور اگر در وجود کسی اتفاق بیافتد احساس رضایت داشته و احساس می‌کند از زندگی خود بهره کافی را برده است. این امور وقتی در انسان اتفاق می‌افتد که درون و برون او دارای یک سری ویژگی‌ها شود. خصوصیاتی که این امور را در انسان به وجود می‌آورند ویژگی‌هایی هستند که انسان را متعالی کرده و حقیقت انسان را به برتری می‌رساند و تعالی اخلاقی و معنوی در انسان به وجود می‌آورند.
