حسد یکی از اصلی‌ترین رذایل اخلاق است که ریشه بسیاری از عیبهای اخلاقی دیگر است. حسد از حرص و تکبر تشکیل شده و با ناراحت شدن فرد از دارا شدن نعمتی توسط دیگران خود را نشان می‌دهد. کسی که حسود است هم حریص است به داشتن نعمتی که دیگران دارند و هم متکبر است به اینکه چرا او با نداشتن آن نعمت از دیگران پایین‌تر قرار گرفته است.
تکبر از عیبهای اخلاقی بوده و در مقابل تواضع قرار دارد و مفهومش برتری‌جویی و قرار دادن خود نسبت به دیگران، بر‌تر از موقعیت فردی و اجتماعی خود است. تکبر یکی از سه ریشه اصلی تمام عیبهای اخلاقی است و خودش از عُجب و خودبینی سرچشمه می‌گیرد. امام علی (ع) می‌فرمایند: «حرص، تکبّر و حسد، انگیزه‌های فرورفتن در گناهان‌اند.»[1]
سخن‌چینی یا نمّامی از رفتار‌های بد اجتماعی و به معنی بیان بدی، اشکال یا رازی از کسی پیش فرد دیگر به منظور به هم ریختن رابطه آنها یا تغییر رفتار با او است. سخن‌چینی باعث فتنه افروزی میان افراد شده و ارتباطات سالم اجتماعی مردم را به هم می‌زند. اگر هنگام سخن‌چینی بدی که در فرد وجود دارد بیان شود علاوه بر سخن‌چینی غیبت هم شده و اگر بدی بیان شده در فرد وجود نداشته باشد علاوه بر سخن‌چینی تهمت هم زده است.
خوش اخلاقی به معنی داشتن اخلاقی خوب و مثبت در رفتار با دیگران است. خوش اخلاقی از خصوصیات اخلاقی است که اگر کسی آن را داشته باشد با دیگران مثبت رفتار کرده و از او خوش برخوردی، خوش رفتاری، خوش رویی و تمام رفتار‌های مثبت دیده می‌شود.
برای رسیدن به تعالی معنوی، عُجب و خودیت باید از وجود انسان پاک شده و خدا در وجود انسان مستقر شود. این قاعده در تمام مراحل خودسازی وجود دارد. یعنی هم در بخش ظلمانی وجود انسان و هم در مرحله نورانی آن، فرد با کنار گذاشتن خود ظلمانی و خود نورانی می‌تواند به کمال و تعالی برسد. هنگام خودسازی، با از بین رفتن نفسانیات و مبارزه با عجب، خودیت فرد از بین رفته و خدا در قلب او مستقر می‌شود.
پاکی قلب از ظلمت‌ها از توبه آغاز شده، با پاکی اعمال از گناهان ادامه پیدا می‌کند و با پاکی اعمال از عیبهای اخلاقی، سپس با پاک کردن کامل قلب از رذایل اخلاق و محبت‌‌های باطل، به حالت انس و حضور دائم در محضر خدا می‌رسد.
با توجه به مطالب بخش‌‌های « اهمیت روابط اجتماعی در رشد معنوی و اخلاقی انسان » و « روش شناسایی عیبهای اخلاقی »، برای اینکه فرد از اجتماع استفاده کرده و رشد معنوی داشته باشد باید وقتی در جمعی قرار می‌گیرد، اموری که او را مُنفعل می‌کنند یعنی او را تحت تأثیر قرار داده و باعث عکس‌العمل او می‌شوند، مورد دقت و بررسی قرار دهد تا بتواند اشکالات اخلاقی و رفتاری خود را پیدا کرده و اقدام به از بین بردن آنها کند.
با توجه به مطالبی که در مورد حرص در بخش « حرص یکی از عیبهای اخلاقی » بیان شد حرص عبارت است از حالتی که بر اثر آن، انسان اموری را جذب کرده و برای به دست آوردن آنها به حرکت در‌می‌آید؛ اما از آنجا که آن امور را مستقل در تأثیرگذاری می‌داند با نگرشی مستقلانه در تأثیرگذاری، آن چیز را طلب می کند. به این نوع طلب کردن حرص میگویند.
برای از بین بردن عیبهای اخلاقی از قلب، ابتدا فرد باید بدی‌های رذایل و خوبی‌های از بین رفتن آنها را بداند و در مورد آنها فکر کند. پس از این شناخت و تفکر و اینکه دانست نبودن این رذایل تا چه اندازه برای او مفید است، در او انگیزه و شوقی برای از بین بردن آنها به وجود می‌آید.
پس از آنکه انسان در تقوی و اراده خود چنان قوی شد که هیچ گناهی را با اراده خود انجام نداده و هیچ واجبی را با اختیار خود ترک نکرد، آمادگی آن را پیدا می‌کند که ریشه‌‌های گناهان را در خود از بین ببرد. ازآنجاکه رذایل اخلاق ریشه گناهان هستند و رذایل اخلاق در قلب انسان هستند در این مرحله فرد وارد محدوده قلب می‌شود.
مطابق آنچه در بخش «ابعاد وجود انسان» بیان شد آنچه در قلب انسان است در فکر او خود را نشان می‌دهد، پس هر چه در قلب جریان داشته باشد ذهن به آن مشغول می‌شود. بنابراین انسان به هر چیز محبت داشته باشد به آن توجه داشته و به آن فکر می‌کند و هر چه محبت بیشتر باشد توجه به آن چیز هم بیشتر است.
برای اینکه فرد بتواند عیبهای اخلاقی خود را کنار بگذارد ابتدا باید آنها را بشناسد. چنانچه کسی عیبهای خود را شناخته و راه‌های از بین بردن آنها را بداند می‌تواند آنها را از بین ببرد. با دانستن عیبهای اخلاقی، فرد نسبت به آنها حساس شده و توجه بیشتری به از بین بردن آنها می‌کند. یکی از مشکلات فردی که می‌خواهد عیوب اخلاقی خود را کنار بگذارد پیدا کردن عیبهای اخلاقی خود است. مهمترین روش‌هایی شناسایی عیبهای اخلاق موارد زیر هستند.
برای از بین بردن رذایل اخلاق، باید عیب‌هایی که در سه بخش وجود انسان به وجود آمده اصلاح و پاک شوند. به این شکل که در مرحله پایین آن، باید اعمال را اصلاح نمود و در مرحله بالاتر تفکر و اندیشه را پاک کرده و در مرحله بالاتر، قلب را از عیب‌ها و حجاب‌ها پاک نمود. پاک شدن این سه بخش به روش خاصی است که در ادامه بیان می‌شود.
