داشتن خواهر و برادر نعمتی است که انسان با بهره‌برداری صحیح از این نعمت می‌تواند زندگی دنیوی بهتر و اجر و پاداش اخروی بیشتری داشته باشد. خواهر و برادر همدم و مونس هم بوده و در خوشی‌ها و ناخوشی‌ها یار و یاور هم هستند؛ چرا که آنها از یک پدر و مادرند و هم‌خون و از یک منشأ بدنی هستند.
آنچه از احادیث و روایات معلوم می‌شود این است که مرد سرپرست خانواده است و نسبت به آن مسئولیت دارد. رسول خدا (ص) می فرمایند: «مرد سرپرست خانواده است و نسبت به آنها مسئولیت دارد و زن سرپرست خانواده همسر و فرزندش است و نسبت به آنها مسئولیت دارد.»[1]
آنچه از احادیث معلوم می‌شود این است که زن سرپرست خانواده است و نسبت به آنها مسئولیت دارد. رسول خدا (ص) می فرمایند: «مرد سرپرست خانواده است و نسبت به آنها مسئولیت دارد و زن سرپرست خانواده همسر و فرزندش است و نسبت به آنها مسئولیت دارد.»[1]
پدر و مادر مسئول سلامت و رشد جسمی و روحی فرزند خود بوده و مهمترین عامل سعادت یا شقاوت فرزندان خود هستند. هر چه آنها در این زمینه سرمایه‌گذاری و تلاش بیشتری کنند نتیجه و ثمر بهتری خواهند گرفت. حساس‌ترین وظیفه پدر و مادر در برابر فرزندانشان، تربیت صحیح آنان است. اسلام شخصیت آینده کودک را نتیجه تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می‌داند. بنابراین یکی از مسائل مطرح شده در روایات وظایف والدین در تربیت فرزندان است.
عُجب به معنی خودبینی است و از آنجا که تمام عیبهای انسان از توجه به خودیت خود و عدم توجه به خدا سرچشمه می‌گیرند، سرسلسله و اصل همه عیب‌ها عُجب است. بنابراین سه رذیله حرص، تکبر و حسد از این رذیله سرچشمه می‌گیرند و از آنجا که این سه رذیله سرسلسله همه عیب‌ها هستند عجب، مادر و سرمنشأ تمام عیبهای وجود انسان است.
حرص عبارت است از طلب کردن چیزی، به طوری که فرد، آن چیز را در تأثیرگذاری مستقل بداند؛ بنابراین در طلب آن چیز اصرار کرده و در به دست آوردن آن عجله می‌کند؛ چراکه آن چیز را در رفع نیازش به خودی خود مؤثر می‌داند و خدا را تأثیرگذار نمی‌بیند بنابراین آن چیز را حتی اگر نیاز هم نداشته باشد طلب می‌کند. این حالت در قلب انسان حرص است و این نوع عمل کردن، حریصانه رفتار کردن است. بنابراین ریشه حرص، محبت به دنیا و بی‌توجهی به خداست.
تکبر
تکبر عبارت است از حالت خود را از دیگران بر‌تر دیدن و دیگران را از خود حقیر‌تر و کوچک‌تر دانستن. مهمترین مشخصة آن این است که وقتی فرد به کسی حس تکبر دارد در مقابل او نمی‌تواند تواضع کند و از بالا به پایین به او نگاه کرده و رفتار می‌کند و چنانچه طرف مقابل بر فرد متکبر برتری‌جویی کند عصبانی شده و از او ناراحت یا متنفر می‌شود.
برای اینکه انسان، الهی شود باید موانع رشد و کمال خود را از بین ببرد. عیبهای انسان نقاط ضعف او بوده و همان محدودیت‌ها و قید‌های وجود او هستند. چهارچوب وجود انسان محدودیتهای وجود اوست و انسان فقط در حیطه چهارچوب وجود خود می‌تواند عمل کند؛ در نتیجه انسان به محدودیتهای وجودش منتهی شده و در آنها توقف می‌کند. بنابراین محدودیت‌ها و قید‌های انسان همان نقاط ضعف و حقارت‌های وجود او هستند.[1]
وقتی در انسان تغییر یا هدایتی میخواهد اتفاق بیافتد تک‌تک ابعاد وجود انسان متناسب با ویژگی‌هایشان جایگاه و اهمیت خود را دارند. مهمترین بخش وجود انسان حقیقت انسان است و تغییر اعمال و تفکرات انسان باید در نهایت باعث تغییر حقیقت انسان شود تا انسان واقعاً تغییر کند. از آنجا که این دنیا عالم عمل است اعمال انسان تأثیر اساسی در تغییر و اصلاح انسان دارند. تأکید خداوند در قرآن بر انجام عمل صالح نیز به همین دلیل است.
وجود انسان از سه بُعد « اعضاء و جوارح »، « ذهن و فکر » و « قلب و روح » تشکیل شده است. اعضاء و جوارح، بخشی از وجود انسان است که اعمال انسان از آن سرچشمه می‌گیرد. ذهن و فکر، بخشی از وجود انسان است که تفکرات و اندیشه‌ها، تخیلات، توهمات و توجهات انسان در آن اتفاق می‌افتد و قلب و روح، بخشی از وجود انسان است که ادراکات، تمایلات، احساسات و خواسته‌‌های انسان در آن اتفاق می‌افتد.
انسان‌ها باید بدانند که پدر و مادر، ریشه و اصل وجود او هستند و خلقت هر انسان از وجود والدین سرچشمه گرفته و آغاز می‌شود. بنابراین پدر و مادر در نگرش الهی جایگاه بلندی دارند چرا که کسی که میخواهد فهم و معرفت برخورد با خدا را پیدا کند ابتدا باید معرفت و فهم برخورد با پدر و مادر را به دست آورد.
مطابق قوانین دین، ارتباط با دیگران و مؤمنین دارای مزایا و فضائل بسیاری است که اگر کسی با دیگران ارتباط برقرار نکند از آن فضائل بازمی‌ماند. مطابق قواعد دین، فعالیت‌های دینیِ اجتماعی دارای ثواب‌ها و فضائل و رشد زیادی هستند که بسیار قابل توجه بوده و حتی در بسیاری از موارد قابل مقایسه با اعمال فردی نیست.
کسانی که در معاشرت با دیگران و رفتار‌های اجتماعی، بهتر عمل می‌کنند باعث قضاوت‌‌های بهتری درباره خود می‌شوند، دوستان و ارتباطات بیشتری دارند و از این راه فرصت‌‌های اجتماعی و شغلی بهتری به دست میآورند. در مجموع می‌توان گفت افرادی که آداب معاشرت را رعایت می‌کنند، تصویر خوبی از خود نزد دیگران به وجود میآورند و در روابط کاری و زندگی اجتماعی موفق‌‌تر هستند.
انسان دین‌دار یا بی‌دین، وقتی در دنیا در راحتی زندگی می‌کند که هر آنچه را که « در ضدیت با خواست خداست » انجام ندهد. یعنی انسان اگر دین‌دار باشد یا بی‌دین، چنانچه این امور را رعایت کند در زندگی مادی و دنیایی خود به سختی غیر معمول نیفتاده و راحت زندگی خواهد کرد. مواردی از این امور عبارت‌اند از اینکه، به کسی ظلم نکند. بی‌معرفتی نکند یعنی به کسی که به او خوبی کرده بدی نکند. به کسی توهین نکند. کسی را نترساند یعنی بی‌دلیل یا به دلایل بی‌اهمیت کسی را به وحشت نیندازد. به کسی تهمت نزند یعنی به هیچ انسانی خواه خوب یا بد، کاری را که نکرده و نمی‌خواهد در مورد او بیان شود به او نسبت ندهد و مواردی این چنین.
زمانی انسان به آرامش می‌رسد که در ارتباط با چیزی قرار گیرد که با آن هماهنگ است و انسان با چیزی هماهنگ است که نسبت به آن محبت دارد. مثلاً وقتی کسی با یکی از دوستانش که نسبت به او محبت دارد ارتباط برقرار می‌کند احساس آرامش می‌کند. زمانی انسان به اطمینان می‌رسد که به ثبات و قدرت برسد. مثلاً وقتی کسی دوستی دارد که جایگاه اجتماعی قدرتمندی دارد و او را مورد حمایت قرار می‌دهد احساس اطمینان می‌کند. وقتی در انسان اطمینان به وجود آید احساس آرامش هم به او دست می‌دهد. بنابراین اطمینان و آرامش همراه هم هستند.
