وفاداری و وفای به عهد

وفاداری به معنی پایبندی به دیگران در هر شرایط است و از مهمترین خصوصیات اخلاقی انسان است چرا که‌ اساس و محتوای ارتباط انسان با دیگران را پای بندی آنها به یکدیگر تشکیل می‌دهد. اگر میان انسان‌ها وفاداری نباشد ارتباطات اجتماعی معنی نخواهد داشت.

انصاف دادن

انصاف داشتن از خصوصیات اخلاقی است که به معنی قضاوت در مورد دیگران با در نظر گرفتن تمام جوانب آن موضوع و شرایط فرد که برای او اتفاق افتاده است می‌باشد. انصاف داشتن از معرفت و عادل بودن سرچشمه می‌گیرد. انصاف دادن رفتاری است که فردِ با انصاف با توجه به موضوعی که در آن انصاف می‌دهد از خود نشان می‌دهد.

مدارا و سازگاری

مدارا کردن با مردم از خصوصیات رفتاری است که به معنی هنگام به وجود آمدن مسائلی که خوشایند انسان نیست به نرمی و آرامش با مردم رفتار کردن و کنار آمدن با آنهاست. مدارا کردن با مردم از اصول و ارکان اصلی ارتباط صحیح با مردم است. زمانی انسان می‌تواند با دیگران مدارا کند که معرفتی نسبت به آنها داشته باشد که شرایط آنها را در نظر بگیرد و زمانی فرد می‌تواند مدارا کند که انصاف داشته باشد.

ایثار و فداکاری

ایثار یکی از خصوصیات اخلاقی است که موجب می‌شود فرد از حق خود گذشته و آن را در خدمت دیگران قرار دهد در حالی که خودش به آن نیاز یا میل دارد؛ بنابراین ایثار به معنی گذشتن از چیزی است که خود فرد آن را می‌خواهد و دادن آن به دیگری. ایثار بر اثرِ دیگران را بر خود مقدم داشتن به وجود می‌آید.

هدیه دادن

هدیه دادن از رفتار‌های نیک بوده و از سنت‌های حسنه‌ای است که باعث گرمی و محبت میان دوستان و خویشاوندان می‌شود. هدیه دادن از مهربانی و خیرخواهی نسبت به دیگران سرچشمه می‌گیرد.

تشکر و قدردانی

قدردانی از خصوصیات اخلاقی و تشکر کردن از خصوصیات رفتاری انسان است. قدردانی و تشکر به معنی دانستن قدر و منزلت چیزی که به فرد تعلق گرفته و برخورد مثبت در مقابل خیر رساندن دیگران است. قدردانی مقدمه تشکر است و تشکر کردن نتیجه قدر دانستن است. قدردانی و تشکر از معرفت، مهربانی، تواضع و بزرگواری سرچشمه می‌گیرند.

عادل بودن و عدالت

عدالت از خصوصیات اخلاقی و رفتاری است که از معرفت داشتن، محبت و از خود گذشتگی سرچشمه می‌گیرد و به معنی قرار دادن هر چیز در جایی که شایستگی آن را دارد است. جای شایسته هر چیز با شناخت موقعیت، شایستگی‌های آن و شرایطی که دارد معلوم می‌شود.

حضور قلب و ارتباط با اجتماع

همان‌طور که بیان شد حضور قلب یک اتفاق قلبی است و امور ظاهری آن را از بین نمی‌برد مگر آنکه فرد در کنترل فکر و جلوگیری از محبت‌‌های غیر الهی ضعفی داشته باشد و توجه به امور مختلف از جمله توجه به مردم قلب او را تحت تأثیر قرار دهد.

هدایت، تعالی و ارتباط با ائمه (ع)

یکی از بهترین راه‌های رسیدن به فضائل اخلاق و محبت‌‌های الهی و یکی از بهترین و سریع‌ترین راه‌‌هایی که انسان را با خدا ارتباط داده و فرد را به توسعه وجودی می‌رساند انس و شباهت رفتاری، فکری و شخصیتی با ائمه (ع) است.

فهم و عزم از مهمترین عوامل خودسازی انسان

فهم، قابلیتی در انسان است که به وسیله آن حقایق و واقعیت‌ها را به گونه‌ای متوجه می‌شود که آنها را دانسته و ادراکی هر چند به صورت کلی نسبت به آنها پیدا می‌کند. قابلیت فهم با علم و تقوی قوی‌‌تر می‌شود چراکه انسان با علم می‌داند و با پاکی بر اثر تقوی قدرت درک بیشتری پیدا می‌کند.

کلیات پاک شدن ابعاد وجود انسان از ظلمت

برای از بین بردن رذایل اخلاق، باید عیب‌هایی که در سه بخش وجود انسان به وجود آمده اصلاح و پاک شوند. به این شکل که در مرحله پایین آن، باید اعمال را اصلاح نمود و در مرحله بالا‌تر تفکر و اندیشه را پاک کرده و در مرحله بالاتر، قلب را از عیب‌ها و حجاب‌ها پاک نمود. پاک شدن این سه بخش به روش خاصی است که در ادامه بیان می‌شود.

روش ارتباط با مؤمنین و برادران دینی

کسانی که بر اساس دین خود با یکدیگر دوستی می‌کنند و برادران دینی هستند، از آنجا که در دوستی خود خدا را در نظر گرفته‌اند جزو دوستی کنندگان برای خدا هستند. در این میان هرچقدر دوستی مؤمنین و برادران دینی بیشتر برای خدا باشد دوستی‌شان ارزشمند‌تر است و هرچه به خاطر خواسته‌های شخصی خودشان باشد از ارزش الهی آن کم می‌شود.

ارتباط صحیح برادر و خواهر با یکدیگر

داشتن خواهر و برادر نعمتی است که انسان با بهره‌برداری صحیح از این نعمت می‌تواند زندگی دنیوی بهتر و اجر و پاداش اخروی بیشتری داشته باشد. خواهر و برادر همدم و مونس هم بوده و در خوشی‌ها و ناخوشی‌ها یار و یاور هم هستند؛ چرا که‌ آنها از یک پدر و مادرند و هم‌خون و از یک منشأ بدنی هستند.

عجب یکی از عیبهای اخلاقی و شخصیتی

عُجب به معنی خودبینی است و از آنجا که تمام عیب‌های انسان از توجه به خودیت خود و عدم توجه به خدا سرچشمه می‌گیرند، سرسلسله و اصل همه عیب‌ها عُجب است. بنابراین سه رذیله حرص، تکبر و حسد از این رذیله سرچشمه می‌گیرند و از آنجا که این سه رذیله سرسلسله همه عیب‌ها هستند عجب، مادر و سرمنشأ تمام عیب‌های وجود انسان است.

حرص یکی از عیبهای اخلاقی

حرص عبارت است از طلب کردن چیزی، به طوری که فرد، آن چیز را در تأثیرگذاری مستقل بداند؛ بنابراین در طلب آن چیز اصرار کرده و در به دست آوردن آن عجله می‌کند؛ چراکه آن چیز را در رفع نیازش به خودی خود مؤثر می‌داند و خدا را تأثیرگذار نمی‌بیند بنابراین آن چیز را حتی اگر نیاز هم نداشته باشد طلب می‌کند. این حالت در قلب انسان حرص است و این نوع عمل کردن، حریصانه رفتار کردن است. بنابراین ریشه حرص، محبت به دنیا و بی‌توجهی به خداست.