سلام کردن

سلام کلامی است که با بیان آن، فرد سلام دهنده اعلام می‌کند که فرد مقابل او از طرف او در سلامت و آسایش است. سلام کردن از تواضع، خیرخواهی و محبت فرد و مثبت بودن او نسبت به دیگران سرچشمه می‌گیرد.^[1]

کلیات روش ارتباط با دیگران

ارتباط با دیگران به معنی با هم بودن، پیوند داشتن و در کنار هم بودن افراد با یکدیگر است. اصل اساسی در معاشرت، ارتباط افراد با یکدیگر است. چنانچه پیوندی میان افراد نباشد معاشرت هم بین آنها معنی ندارد. بنابراین با هم بودن و پیوند داشتن موضوعی مبنایی در معاشرت و روابط اجتماعی است.

خوبی کننده به انسان

امام سجاد (ع) می‌فرمایند: «اما حق کسی که برای تو کار خوبی انجام داده آن است که از او تشکر و سپاس‌گزاری کرده خوبی‌اش را فراموش نکنی و خوبی‌اش را منتشر نمایی و در حق او مخلصانه دعا کنی که اگر چنین کنی در ظاهر و پنهان شکرگزاری نموده‌ای و اگر می‌توانی خوبی او را با خوبی جبران کن و چنانچه او فعلاً نیازمند کمک نیست متوجه و مراقب باش تا اگر مشکلی پیدا کرد فوراً برای رفع مشکلش اقدام نمایی.»^[1]

مدعی (ادعا کننده)

مدعی کسی است که ادعایی را در مورد دیگری مطرح کرده یا به عبارت دیگر اقامه دعوی نموده است. امام سجاد (ع) در کلامی جامع وظیفه کسی که ادعا کرده و کسی که مورد ادعا قرار گرفته را بیان فرموده‌اند. ایشان می‌فرمایند:

شریک و همکاران مالی

یکی از کسانی که باید حقوق او را رعایت کرد شریک است. امام سجاد (ع) در کلامی جامع و کامل حقوق شریک، خواه شریک مالی یا شریک در هر موضوع دیگری را بیان فرموده‌اند. ایشان می‌فرمایند: «اما حق شریک آن است که در غیابش کفایتش کنی و در حضورش خود را با او مساوی حساب نمایی و هیچ وقت بدون تصمیم او تصمیم نگیری و به نظر خود بدون مشورت با او عمل نکنی. حافظ مالش باشی و از خیانت به او در امور بزرگ و کوچک پرهیز کنی زیرا به ما رسیده است که: دست خداوند با شرکا است تا وقتی که به هم دیگر خیانت نکنند؛ و لا قوه الا بالله.»^[1]

طلبکار و بدهکار و ارتباط صحیح آنها

قرض دادن و قرض گرفتن یکی از مهمترین فعالیت‌های مالی است که حقوقی را به عهده طرفین می‌آورد. برای دادن قرض ثواب بسیاری بیان شده است و کسی که قرض گرفته وظایفی دارد که باید رعایت کند.

رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «کسی که به برادر مسلمان خود قرض بدهد در برابر هر درهمی که قرض داده هم وزن کوه اُحد، (کوه) رضوان و طور سینا، حسنه خواهد داشت و اگر برای باز پس‌گیری آن مدارا کند از پلِ صراط همچون برق جهنده بدون حساب و عذاب خواهد گذشت.»^[1]

روش ارتباط صحیح با صاحبان مال

نگاه دین به مال و ثروت به این شکل است که مال وسیله‌ای برای رسیدن انسان به کمال است؛ بنابراین از آن فقط باید به اندازه‌ای بهره برد که انسان را در رسیدن به تعالی و کمال کمک می‌کند. از آنجا که بسیاری از امور این دنیا با ثروت تأمین می‌شود مدیریت آن و موضوع اقتصاد به معنی میانه‌روی در مال و ثروت بسیار مهم است.

روش ارتباط صحیح با بزرگ‌ترها و سالمندان

در دین اسلام به سالمندان و کسانی که به پیری رسیده‌اند اهمیت خاصی داده شده و احترام به آنها را از شعبه‌های احترام به خدا دانسته‌اند. رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «از بزرگداشت خداوند، بزرگداشت مسلمان سالخورده است.»^[1] ایشان می‌فرمایند: «احترام به سالخورده امّت من، احترام به من است.»^[2]

فقیر و ارتباط صحیح با آن

فقر در معنی کلی به معنی ندار بودن است. نداری در هر زمینه‌ای که باشد باعث ضعف انسان است و مردود است. آنچه در دین مورد قبول است قوت و نیرومندی است؛ اما فقر در مال دنیا تا آنجا که باعث رشد معنویت و آخرت انسان شود مردود نیست چرا که‌ کمال معنوی انسان مهمتر از دارایی مادی اوست.

بنابراین در احادیث تا آنجا که فقر باعث ضعف انسان است مردود بیان شده و آنجا که باعث رشد و کمال انسان است مثبت بیان شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «خداوند زیبایی و خودآرایی را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بیزار است.»^[1]

بیمار و روش ارتباط با آن

آنچه در مورد بیماران باید توسط دیگران انجام شود عیادت و پیگیری وضعیت او و کمک به او در صورت توان است. عیادت بیمار از وظایف مسلمانان نسبت به هم است و وظیفه مؤمنین نسبت به هم بیشتر است چرا که‌ مؤمنین نسبت به هم مانند یک پیکره هستند.

رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «مسلمان بر مسلمان پنج حق دارد: وقتی او را ببیند به او سلام کند، وقتی او را بخواند بپذیرد، وقتی بیمار شد عیادتش کند، وقتی بمیرد جنازه‌اش را تشییع کند و هر چه برای خود بخواهد برای او هم بخواهد.»^[1]

یتیم و روش ارتباط با آن

یتیم کسی است که از داشتن پدر یا مادر محروم است و یکی از آنها یا هر دو آنها را از دست داده است. با توجه به اینکه یتیم از داشتن پدر یا مادری که به او مهربانی کنند و او را مورد لطف و محبت خود قرار دهند محروم است در دین اسلام به یتیمان و مهر و محبت به آنها و مراقبت از آنها تأکید فراوانی شده است.

دشمن و روش شناسایی و برخورد با آن

روش شناسایی دشمن

دشمنِ انسان کسی است که انسان را نپذیرفته و بدخواه اوست بنابراین سقوط و عدم موفقیت انسان را می‌خواهد؛ اگر بتواند دشمنی خود را ظاهر کند، در شرایطی که به وجود می‌آید این کار را می‌کند و اگر نتواند، دشمنی خود را پنهان می‌کند. برخلاف دوست که انسان را پذیرفته و خیرخواه اوست و تعالی و موفقیت انسان را می‌خواهد؛ حال اگر بتواند دوستی خود را ظاهر کند، در صورت وجود شرایط، این کار را می‌کند و اگر نتواند، در درون خود دوست و خیرخواه انسان باقی می‌ماند.

بالادستان و مدیران

منظور از بالادستان تمام کسانی هستند که به نحوی افرادی تحت اداره و سرپرستی آنها قرار می‌گیرند. امام سجاد (ع) می‌فرمایند: «حقوق پیشوایانی (بالادستان) که خداوند بر عهده تو گذاشته است و رعایت آن را واجب نموده است سه قسم است: حق کسی که پیشوای تو در حکومت است و حق کسی که پیشوای تو در علم است و حق کسی که پیشوای تو در مُلک است. هر که تو را از جهتی اداره کند پیشوای تو به حساب می‌آید.»^[1]

زیردستان و پایین دستان

زیردستان کسانی هستند که تحت سرپرستی فرد دیگری قرار دارند و آن فرد بر آنها حاکمیت دارد. امام سجاد (ع) آنها را با عبارت «رعیت» بیان فرموده و آنها را تقسیم‌بندی کرده و می‌فرمایند: «حقوق رعیت یا کسانی که به شکلی تحت سرپرستی تو قرار دارند نیز سه قسم است که خداوند رعایت آن را بر تو واجب کرده است. کسی که تحت سیطره و حکومت تو قرار دارد بر تو حقی دارد و کسی که از تو علم فرا می‌گیرد بر تو حقی دارد زیرا که جاهل رعیت عالم است و کسی که تحت تکفل تو قرار دارد مثل زنی که با او ازدواج کرده‌ای یا کسانی که مملوک تو هستند همه بر تو حقوقی دارند.»^[1]

حقوق مجاوران و همراهان

همه کسانی که در قالب عنوان‌هایی که با عبارت «هم» آغاز می‌شود بیان می‌گردد مانند همراه، همکار، همکلاس و … به نوعی همسایه انسان هستند و آنچه در مورد همسایه گفته شد در مورد همه آنها که به نحوی در مجاورت و همراهی انسان هستند هم می‌باشد.