هدیه دادن

هدیه دادن از رفتار‌های نیک بوده و از سنت‌های حسنه‌ای است که باعث گرمی و محبت میان دوستان و خویشاوندان می‌شود. هدیه دادن از مهربانی و خیرخواهی نسبت به دیگران سرچشمه می‌گیرد.

تشکر و قدردانی

قدردانی از خصوصیات اخلاقی و تشکر کردن از خصوصیات رفتاری انسان است. قدردانی و تشکر به معنی دانستن قدر و منزلت چیزی که به فرد تعلق گرفته و برخورد مثبت در مقابل خیر رساندن دیگران است. قدردانی مقدمه تشکر است و تشکر کردن نتیجه قدر دانستن است. قدردانی و تشکر از معرفت، مهربانی، تواضع و بزرگواری سرچشمه می‌گیرند.

بخشش مال و صدقه، سخاوت و بخل

بخشش مال از بخشندگی و سخاوت انسان سرچشمه گرفته و بخل در مقابل سخاوت قرار دارد. انسان بخیل از بخشش خودداری کرده و همه چیز را برای خود می‌خواهد؛ بنابراین بخل یا خسیس بودن از خودخواهی انسان سرچشمه می‌گیرد و از بد‌ترین عیب‌های اخلاقی است. بخشش مال شکل‌های مختلفی دارد. یکی از انواع بخشش مالی صدقه دادن است.

عادل بودن و عدالت

عدالت از خصوصیات اخلاقی و رفتاری است که از معرفت داشتن، محبت و از خود گذشتگی سرچشمه می‌گیرد و به معنی قرار دادن هر چیز در جایی که شایستگی آن را دارد است. جای شایسته هر چیز با شناخت موقعیت، شایستگی‌های آن و شرایطی که دارد معلوم می‌شود.

امانت‌داری و مسئولیت‌پذیری

امانت‌داری از خصوصیات اخلاقی رفتاری اجتماعی است و به معنی حفظ و نگهداری از چیزی است که متعلق به دیگری است. این خصوصیت از خیرخواهی و از خود گذشتگی سرچشمه گرفته و از مهمترین خصوصیات اجتماعی انسان است.

عزت نفس

عزت، قوی بودن و استحکامی درونی است که باعث استواری انسان در برابر مشکلات و امور مختلف می‌شود. کلمه عزت در اصل از عزاز (بر وزن اساس) به معنی زمین محکم و نفوذ ناپذیر گرفته شده است.

بزرگواری و کرامت

بزرگواری از خصوصیات اخلاقی و بزرگوارانه رفتار کردن از خصوصیات رفتاری انسان است. بزرگواری به معنی احساس بزرگی­ای در خود است که مانع از پرداختن به امور پست می‌شود. بزرگواری از معرفت، قوی بودن، از خود گذشتگی و مثبت بودن سرچشمه می‌گیرد. انسان بزرگوار با کناره‌گیری از پستی‌ها با شکوه و جلال شده و نزد دیگران شریف و محترم می‌شود.

نیکوکاری و خیرخواهی

نیکوکاری و خیرخواهی از خصوصیات اخلاقی رفتاریِ اجتماعی است و عبارت است از تمایل به رساندن خیر و نیکی و هر امر مثبتی به دیگران. امور خیر و مثبت اموری هستند که به نفع دیگران است و آنها از آن امور بهره می‌برند.

مهمان نوازی

مهمان نوازی از خصوصیات رفتاری است و به معنی پذیرفتن و خدمت به کسی که خود را در حیطه انسان قرار داده است می‌باشد. مهمان نوازی از مهربانی، از خود گذشتگی و خیرخواهی انسان سرچشمه می‌گیرد و در احادیث از کرامت‌های اخلاق شمرده شده است؛ چرا که‌ کسی که میهمان نوازی می‌کند نوعی از خود گذشتگی و فداکاری کرده است و آنچه را می‌تواند برای خود استفاده کند در اختیار دیگری قرار می‌دهد.

بزرگ‌ترهای معنوی

از جمله کسانی که انسان باید با آنها ارتباط برقرار کرده و در ارتباط با آنها اموری را رعایت کند بزرگ‌ترهای معنوی هستند. بزرگ­ترهای معنوی کسانی هستند که انسان از وجود آنها استفاده معرفتی و معنوی کرده و راه سعادت و کمال خود را از آنها یاد گرفته و با کمک آنها این راه را به شکل صحیح‌تر و راحت‌تری طی می‌کند.

از بین رفتن همه رذایل با استقرار ائمه (ع) در وجود انسان

برای رسیدن به تعالی معنوی، عُجب و خودیت باید از وجود انسان پاک شده و خدا در وجود انسان مستقر شود. این قاعده در تمام مراحل خودسازی وجود دارد. یعنی هم در بخش ظلمانی وجود انسان و هم در مرحله نورانی آن، فرد با کنار گذاشتن خود ظلمانی و خود نورانی می‌تواند به کمال و تعالی برسد. هنگام خودسازی، با از بین رفتن نفسانیات و مبارزه با عجب، خودیت فرد از بین رفته و خدا در قلب او مستقر می‌شود.

حضور قلب و ارتباط با اجتماع

همان‌طور که بیان شد حضور قلب یک اتفاق قلبی است و امور ظاهری آن را از بین نمی‌برد مگر آنکه فرد در کنترل فکر و جلوگیری از محبت‌‌های غیر الهی ضعفی داشته باشد و توجه به امور مختلف از جمله توجه به مردم قلب او را تحت تأثیر قرار دهد.

روش عملی رسیدن به حضور قلب

برای رسیدن به حالت حضور قلب به طور عملی و برای اینکه انسان بتواند آشفتگی روحی خود را از بین برده و خود را در درونش متمرکز کند و به ذکر قلبی که حقیقت ذکر و همان حضور قلب است برسد، ابتدا باید مطابق آنچه در بخش « تمرکز فکر و حضور قلب » در مرحله سوم بیان شد، اقدام به کنترل و تمرکز فکر کند. پس از آن، در این مرحله باید اقدام به تمرکز بر حقیقت خود کرده و پس از آن اقدام به توجه به خدا در درون خود نماید.

پاکی قلب با از بین رفتن رذایل اخلاق و محبت‌‌های غیر الهی

پاکی قلب از ظلمت‌ها از توبه آغاز شده، با پاکی اعمال از گناهان ادامه پیدا می‌کند و با پاکی اعمال از عیب‌های اخلاقی، سپس با پاک کردن کامل قلب از رذایل اخلاق و محبت‌‌های باطل، به حالت انس و حضور دائم ‌در محضر خدا می‌رسد.

روابط اجتماعی و از بین رفتن رذایل اخلاق

با توجه به مطالب بخش‌‌های « اهمیت روابط اجتماعی در رشد معنوی و اخلاقی انسان » و « روش شناسایی عیب‌‌های اخلاقی »، برای اینکه فرد از اجتماع استفاده کرده و رشد معنوی داشته باشد باید وقتی در جمعی قرار می‌گیرد، اموری که او را مُنفعل می‌کنند یعنی او را تحت تأثیر قرار داده و باعث عکس‌العمل او می‌شوند، مورد دقت و بررسی قرار دهد تا بتواند اشکالات اخلاقی و رفتاری خود را پیدا کرده و اقدام به از بین بردن آنها کند.