قدردانی از خصوصیات اخلاقی و تشکر کردن از خصوصیات رفتاری انسان است. قدردانی و تشکر به معنی دانستن قدر و منزلت چیزی که به فرد تعلق گرفته و برخورد مثبت در مقابل خیر رساندن دیگران است. قدردانی مقدمه تشکر است و تشکر کردن نتیجه قدر دانستن است. قدردانی و تشکر از معرفت، مهربانی، تواضع و بزرگواری سرچشمه می‌گیرند.
بخشش مال از بخشندگی و سخاوت انسان سرچشمه گرفته و بخل در مقابل سخاوت قرار دارد. انسان بخیل از بخشش خودداری کرده و همه چیز را برای خود می‌خواهد؛ بنابراین بخل یا خسیس بودن از خودخواهی انسان سرچشمه می‌گیرد و از بد‌ترین عیب‌های اخلاقی است. بخشش مال شکل‌های مختلفی دارد. یکی از انواع بخشش مالی صدقه دادن است.
بخشیدن و گذشت از خطای دیگران از خصوصیات اخلاقی و رفتاری است و به معنی نادیده گرفتن خطای کسی که به او ضرری رسانده یا باعث آزار او شده است می‌باشد. گذشت و بخشش، از مهربانی، از خود گذشتگی و خیرخواهی نسبت به دیگران سرچشمه می‌گیرد.
عدالت از خصوصیات اخلاقی و رفتاری است که از معرفت داشتن، محبت و از خود گذشتگی سرچشمه می‌گیرد و به معنی قرار دادن هر چیز در جایی که شایستگی آن را دارد است. جای شایسته هر چیز با شناخت موقعیت، شایستگی‌های آن و شرایطی که دارد معلوم می‌شود.
بزرگواری از خصوصیات اخلاقی و بزرگوارانه رفتار کردن از خصوصیات رفتاری انسان است. بزرگواری به معنی احساس بزرگیای در خود است که مانع از پرداختن به امور پست می‌شود. بزرگواری از معرفت، قوی بودن، از خود گذشتگی و مثبت بودن سرچشمه می‌گیرد. انسان بزرگوار با کناره‌گیری از پستی‌ها با شکوه و جلال شده و نزد دیگران شریف و محترم می‌شود.
خوش رفتاری از خصوصیات رفتاری بوده و به معنی رفتار خوب و مثبت با دیگران است. خوش رفتاری دامنه گسترده‌ای دارد و شامل همه رفتارهایی که خوب ارتباط برقرار کردن با دیگران است می‌شود. بنابراین خوش رفتاری شامل تمام رفتارهایی مانند خوش رویی، خوش گویی، خوش برخوردی و … می‌شود.
روبوسی رفتاری است که با انجام آن، فرد به طرف مقابل ابراز دوستی و محبت می‌کند. روبوسی حالات و شرایط مختلفی دارد که مؤمنین باید در انجام آن دقت داشته باشند. روبوسی مانند دست بر گردن هم انداختن از مهربانی، محبت و مثبت بودن فرد سرچشمه می‌گیرد.
دست بر گردن هم انداختن یا معانقه کردن، رفتاری است که با انجام آن، فرد به طرف مقابل خود ابراز دوستی و محبت می‌کند. دست بر گردن هم انداختن از مهربانی، محبت و مثبت بودن سرچشمه می‌گیرد.
اولین قدم در ارتباط دوستانه با نوجوان همکلامی با اوست. والدین باید مانند یک دوست با فرزند خود هم‌کلام شوند. ارتباط کلامی مقدمه ارتباط عاطفی است و نوجوان به شدت به آن نیاز دارد. گفت‌وگو، یکی از مهمترین راههای داشتن یک رابطه خوب در خانواده است.
از مهمترین اموری که هر انسان باید در خود به وجود آورد تا به انسانیت و تکامل معنوی برسد رشد اخلاقی و معنوی است. با توجه به دوره تحول نوجوان، بهترین زمانی که انسان می‌تواند به رشد اخلاقی و معنوی برسد دوره نوجوانی است؛ چراکه شخصیت او در حال شکل‌گیری بوده و هنوز شاکله شخصیتی او سفت نشده است. چنانچه این موضوع مورد توجه قرار نگیرد نوجوان به رشد انسانی خود نرسیده و حتی گاه کار به جایی می‌رسد که والدینِ خود را از داشتن چنین فرزندی پشیمان می‌کند.
١- رسول خدا (ص) فرمودند: فَضْلُ الشّابِّ اْلعابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فِی صَباهُ عَلَی الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعْدَ ما کبُرَتْ سِنُّهُ کَفَضْلِ اْلمُرْسَلینَ عَلی سائِرِ النّاسِ.[1]
برتری جوانی که در جوانی خدا را عبادت می‌کند بر پیری که پس از پیر شدن به عبادت می‌پردازد، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به دیگران است.
انسان به این دنیا آورده شده تا به رشد و کمال برسد. انسان به رشد و کمال نمی‌رسد مگر اینکه راه رسیدن به رشد و تعالی را بداند. با توجه به اینکه لازمه رسیدن به هدف از آورده شدن انسان به این دنیا آموزش و تعلیم است، موضوع علم و استاد علمی در دین اسلام اهمیت خاصی دارد.
از جمله کسانی که انسان باید با آنها ارتباط برقرار کرده و در ارتباط با آنها اموری را رعایت کند بزرگترهای معنوی هستند. بزرگترهای معنوی کسانی هستند که انسان از وجود آنها استفاده معرفتی و معنوی کرده و راه سعادت و کمال خود را از آنها یاد گرفته و با کمک آنها این راه را به شکل صحیح‌تر و راحت‌تری طی می‌کند.
همان‌طور که بیان شد حضور قلب یک اتفاق قلبی است و امور ظاهری آن را از بین نمی‌برد مگر آنکه فرد در کنترل فکر و جلوگیری از محبت‌‌های غیر الهی ضعفی داشته باشد و توجه به امور مختلف از جمله توجه به مردم قلب او را تحت تأثیر قرار دهد.
برای رسیدن به حالت حضور قلب به طور عملی و برای اینکه انسان بتواند آشفتگی روحی خود را از بین برده و خود را در درونش متمرکز کند و به ذکر قلبی که حقیقت ذکر و همان حضور قلب است برسد، ابتدا باید مطابق آنچه در بخش « تمرکز فکر و حضور قلب » در مرحله سوم بیان شد، اقدام به کنترل و تمرکز فکر کند. پس از آن، در این مرحله باید اقدام به تمرکز بر حقیقت خود کرده و پس از آن اقدام به توجه به خدا در درون خود نماید.
